Cuèi n¨m 1406, triÒu ®×nh nhµ Minh ®· ®a trªn 20 v¹n qu©n chiÕn ®Êu vµ hµng chôc v¹n qu©n phôc dÞch sang x©m lîc ViÖt Nam. Cuéc khëi nghÜa Lam S¬n chèng giÆc Minh do Lª Lîi vµ NguyÔn Tr·i ®øng ®Çu, ®· vît qua bao khã kh¨n thö th¸ch, tõng bíc trëng thµnh v÷ng ch¾c vµ ph¸t triÓn thµnh cuéc chiÕn tranh nh©n d©n gi¶i phãng d©n téc víi quy m« c¶ níc. Khi cuéc chiÕn ®Êu chuyÓn tíi giai ®o¹n ph¶n c«ng (1426-1427), qu©n giÆc cµng lón s©u vµo thÕ phßng nù bÞ ®éng. Tæng binh V¬ng Th«ng - viªn tíng b¹i trËn ë Tèt §éng - Chóc §éng (Ch¬ng Mü, Hµ T©y) - bÞ v©y h·m ë thµnh §«ng Quan (Hµ Néi) ho¶ng sî, bµy kÕ xin gi¶ng hßa víi nghÜa qu©n. Lª Lîi vµ NguyÔn Tr·i ®· tÝnh tríc ®îc mu kÕ ho·n binh cña chóng lµ ®Ó xin qu©n cøu viÖn. Qu¶ nhiªn, ngµy 31-1-1427, triÒu ®×nh nhµ Minh ®· quyÕt ®Þnh ®iÒu 15 v¹n qu©n cøu viÖn cho V¬ng Th«ng, nh»m xoay chuyÓn côc diÖn chiÕn tranh. ChØ trong kho¶ng mét n¨m (1426-1427), nhµ Minh ®· bèn lÇn ®a viÖn binh sang níc ta. Lùc lîng viÖn binh nµy chia lµm hai ®¹o. §¹o thø nhÊt gåm 10 v¹n qu©n, 2 v¹n ngùa (theo §¹i ViÖt sö ký toµn th), do Th¸i tö th¸i b¶o An ViÔn hÇu LiÔu Th¨ng lµm tæng binh, B¶o §Þnh b¸ L¬ng Minh lµm t¶ phã tæng binh, ®« ®èc Th«i Tô lµm h÷u tham tíng, tiÕn theo ®êng Qu¶ng T©y sang L¹ng S¬n. §¹o thø hai gåm 5 v¹n qu©n, 1 v¹n ngùa (theo §¹i ViÖt sö ký toµn th), do th¸i phã KiÒm quèc c«ng Méc Th¹nh lµm tæng binh, Hng An b¸ Tõ Hanh lµm t¶ phã tæng binh, T©n Ninh b¸ §µm Trung lµm h÷u phã tæng binh, tiÕn theo ®êng V©n Nam sang cöa Lª Hoa (Hµ Giang). Tríc t×nh thÕ cïng mét lóc ph¶i ®èi phã víi ba khèi qu©n lín cña giÆc (khèi qu©n cña V¬ng Th«ng ë thµnh §«ng Quan vµ c¸c thµnh kh¸c h¬n 10 v¹n), bé chØ huy nghÜa qu©n quyÕt ®Þnh mét chñ tr¬ng hÕt søc s¸ng suèt: "V©y thµnh diÖt viÖn". VÒ diÖt viÖn th× tËp trung lùc lîng tiªu diÖt ®¹o qu©n lín cña LiÔu Th¨ng, ®ång thêi cho mét lùc lîng nhá kiÒm chÕ ®¹o qu©n Méc Th¹nh ë biªn giíi. VÒ v©y thµnh: cµng xiÕt chÆt thªm thµnh §«ng Quan vµ mét sè thµnh kh¸c, c¾t ®øt sù liªn l¹c víi viÖn binh. Riªng thµnh X¬ng Giang (B¾c Giang) vµ nh÷ng thµnh lòy n»m trªn hai trôc ®êng viÖn binh cña ®Þch, bé chØ huy quyÕt ®Þnh ph¶i triÖt h¹ ngay tríc khi chóng ®Õn biªn giíi. Ngµy 8-10-1427, ®¹o viÖn binh cña LiÔu Th¨ng hïng hæ tiÕn vµo cöa ¶i Phan Lòy (H÷u NghÞ Quan ngµy nay). Qu©n ta do tíng TrÇn Lùu, Lª B«i chØ huy chèt s½n ë ®©y, ®· kÞp thêi ra nghªnh chiÕn, vµ thùc hiÖn chiÕn thuËt võa ®¸nh võa "thua", rót ch¹y tõng ®o¹n trªn chÆng ®êng tõ Pha Lòy ®Õn Chi L¨ng ®Ó dÉn ®¹i qu©n ®Þch tiÕn nhanh vµo trËn ®Þa quyÕt chiÕn. LiÔu Th¨ng thÊy ®èi ph¬ng chØ cã mét ®éi qu©n nhá, søc chèng cù kh«ng ®¸ng kÓ, cµng thóc qu©n ®uæi theo. Khi gÇn ®Õn Chi L¨ng, nhiÒu tíng giÆc rÊt lo ng¹i tríc ®Þa thÕ hiÓm yÕu, cã kÎ ®· khuyªn LiÔu Th¨ng "kh«ng nªn khinh ®Þch, ®Ò phßng phôc binh...", nhng LiÔu Th¨ng kh«ng nghe. H¾n cËy m×nh lµ tíng ®· dµy d¹n trËn m¹c, lËp nhiÒu c«ng to, th¨ng tiÕn rÊt nhanh. Tõ mét viªn b¸ch hé, LiÔu Th¨ng ®îc phong lµm ®« chØ huy thiªm sù, tham gia ®¹o qu©n x©m lîc ViÖt Nam (1406-1407), sau ®ã ®îc phong ®Õn An ViÔn b¸; råi sau ba lÇn B¾c chinh ®¸nh qu©n M«ng Cæ, l¹i ®îc phong ®Õn tíc hÇu, hµm th¸i tö th¸i b¶o cña triÒu ®×nh nhµ Minh. LÇn nµy n¾m 10 v¹n qu©n tiÕn vµo ViÖt Nam, LiÔu Th¨ng thùc sù kiªu ng¹o, khinh thêng qu©n ta. Ngµy 10-10, LiÔu Th¨ng ®Ých th©n dÉn h¬n 100 qu©n kþ hung h¨ng tiÕn vµo cöa ¶i Chi L¨ng. Tíng TrÇn Lùu l¹i ®em qu©n ra khiªu chiÕn råi "thua" ch¹y, rót vµo ¶i. LiÔu Th¨ng tøc tèi, thóc qu©n b¸m s¸t TrÇn Lùu... ¶i Chi L¨ng (thuéc huyÖn Chi L¨ng, L¹ng S¬n) lµ mét thung lòng nhá, hai ®Çu nam b¾c thu hÑp gÇn nh khÐp kÝn, chiÒu dµi kho¶ng 4 km, chç réng nhÊt h¬n 1 km. Trong lßng ¶i cã n¨m hßn nói ®¸ nhá: Hµm Quû, Nµ N«ng, Ma S¶n, Kú L©n vµ M· Yªn. Däc hai bªn thung lòng lµ nói rõng trïng ®iÖp, cã nhiÒu d·y nói ®¸ v¸ch dùng ®øng, lµm cho cöa ¶i nµy thªm hiÓm trë. ¶i Chi L¨ng l¹i n»m trªn ®êng ®éc ®¹o, nªn cµng gi÷ vÞ trÝ qu©n sù v« cïng quan träng thêi xa. NghÜa qu©n Lam S¬n chän ¶i Chi L¨ng lµm trËn ®Þa quyÕt chiÕn thø nhÊt. C¸c tíng Lª S¸t, Lu Nh©n Chó, Lª Linh, §inh LiÖt... chØ huy h¬n 1 v¹n qu©n, 100 ngùa vµ 5 voi chiÕn ®· chia qu©n chiÕm gi÷ c¸c vÞ trÝ hiÓm yÕu, chê giÆc. §éi kþ binh cña LiÔu Th¨ng vît qua cöa ¶i phÝa b¾c tiÕn ®Õn ch©n nói M· Yªn. Quanh ch©n nói lµ c¸nh ®ång lÇy thôt. LiÔu Th¨ng ®Þnh vît qua cÇu trªn qu·ng ®ång lÇy nhng cÇu bÞ "háng". Ngay lóc ®ã, phôc binh ta tõ bèn phÝa x«ng ra. §éi qu©n khiªu chiÕn cña TrÇn Lùu, Lª B«i lËp tøc quay trë l¹i phèi hîp chiÕn ®Êu. Më ®Çu trËn ®¸nh lµ ®éi voi chiÕn cña ta hïng dòng x«ng th¼ng vµo ®éi h×nh ®Þch, chia c¾t, bao v©y, dån chóng vµo c¸nh ®ång lÇy. TiÕp theo lµ kþ binh vµ bé binh ta µo ¹t x«ng vµo qu©n ®Þch, ®¸nh chÐm. Tªn, ®¹n ®¸, phi tiªu, mòi lao tíi tÊp phãng vµo qu©n giÆc. Tæng binh LiÔu Th¨ng cè ch¹y tho¸t ra khái ®ång lÇy, nhng bÞ qu©n ta phãng lao ®©m chÕt ë sên nói M· Yªn (theo §¹i ViÖt sö ký toµn th vµ Lª triÒu th«ng sö). Bé phËn tiÒn qu©n cña ®Þch tiÕn sau còng ®· lät vµo cöa ¶i. Qu©n mai phôc cña ta tõ c¸c hang ®¸, sên nói trong lßng ¶i tiÕp tôc x«ng ra, tiªu diÖt. BÞ ®¸nh bÊt ngê, l¹i mÊt chñ tíng, ®¹i qu©n ®Þch v« cïng hoang mang, rèi lo¹n. Qu©n ta cµng dòng m·nh x«ng tíi, chia c¾t ®éi h×nh ®Þch ®Ó tiªu diÖt. D©n binh ®Þa ph¬ng kh¾p ng¶ lao ra, hiÖp ®ång víi qu©n chñ lùc, chiÕn ®Êu quyÕt liÖt... Sè qu©n ®Þch bÞ tiªu diÖt trªn trËn ®Þa Chi L¨ng tíi mét v¹n tªn (theo §¹i ViÖt sö ký toµn th). Qu©n ta ph¸ hñy vµ thu nhiÒu chiÕn khÝ cña ®Þch. ChiÕn th¾ng Chi L¨ng ®· gi¸ng cho qu©n ®Þch mét ®ßn sÐt ®¸nh: "phôc binh gi÷ hiÓm ®Ëp g·y tiªn phong" (B×nh Ng« §¹i c¸o), chñ so¸i bÞ diÖt, lµm ®¶o lén kÕ ho¹ch t¸c chiÕn cña ®Þch, g©y hoang mang rèi lo¹n cao ®é trong hµng ngò ®Þch. §ã lµ chiÕn th¾ng më mµn quan träng, t¹o ®µ m¹nh mÏ cho hµng lo¹t chiÕn th¾ng trong c¸c trËn tiÕp sau theo kÕ ho¹ch chñ ®éng cña bé chØ huy nghÜa qu©n Lam S¬n. Trong ®ã, cã trËn ®¸nh tan ®¹o viÖn binh Méc Th¹nh ngay ë biªn giíi, tiÕn tíi kÕt thóc sè phËn x©m lîc cña giÆc Minh trªn ®Êt níc ta trong thêi gian rÊt ng¾n. ¶i Chi L¨ng ngµy nay trë thµnh mét ®iÓm du lÞch cña L¹ng S¬n. Du kh¸ch vÒ ®©y ®Ó ng¾m c¶nh nói non hïng vÜ cña vïng ®Þa ®Çu Tæ quèc, vµ ®Ó nhí l¹i mét thêi kú hµo hïng trong lÞch sö ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc, nhí vÒ mét ¶i Chi L¨ng tõng lµ chèn kinh hoµng cña qu©n x©m lîc. (Theo s¸ch LÞch sö ViÖt Nam vµ s¸ch Mét sè trËn quyÕt chiÕn chiÕn lîc trong lÞch sö d©n téc, Nhµ xuÊt b¶n Qu©n ®éi nh©n d©n).
|
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang