Khóc Thõa Dô dùng quyÒn tù chñ Cuèi thÕ kû 9, triÒu ®×nh Trêng An ®æ n¸t. N¹n c¸t cø cña c¸c tËp ®oµn qu©n phiÖt phong kiÕn (phiªn trÊn) ngµy cµng ¸c liÖt. Khëi nghÜa Hoµng Sµo (874 - 884) ®· lµm lung lay tËn gèc nÒn thèng trÞ cña nhµ §êng. ë miÒn t©y - nam (V©n Nam), Nam ChiÕu cêng thÞnh trë thµnh mét níc lín, tõ thÕ kû 9 lu«n lu«n ®¸nh cíp ®Êt An Nam. Cuèi n¨m 862 ®Çu n¨m 863. Nam ChiÕu ®em 50 v¹n qu©n x©m lÊn An Nam, chiÕm phñ thµnh Tèng B×nh, nhµ §êng bá An Nam ®« hé phñ, chØ lo phßng gi÷ Ung Ch©u. Ba n¨m trêi, An Nam bÞ qu©n Nam ChiÕu chiÕm, chÝnh quyÒn nhµ §êng v× hÌn yÕu ®· tù thñ tiªu quyÒn thèng trÞ cña m×nh trªn ®Êt níc ta. Theo sö nhµ §êng, trong thêi gian ®ã, c¸c hµo trëng ®Þa ph¬ng ngêi ViÖt ®· tù m×nh ®em qu©n trÊn gi÷ c¸c h¬ng Êp chèng qu©n Nam ChiÕu (1). Cuèi n¨m 865, Cao BiÒn ®¸nh b¹i qu©n Nam ChiÕu vµ cè g¾ng kh«i phôc l¹i chÝnh quyÒn ®« hé. Tõ n¨m 866, An Nam ®« hé phñ bÞ ®æi thµnh TÜnh H¶i qu©n tiÕt trÊn ®øng ®Çu lµ chøc tiÕt ®é sø. Nhng nh÷ng biÖn ph¸p trÊn ¸p qu©n sù kÕt hîp víi thuËt phong thñy còng kh«ng cøu vít ®îc m·i nÒn ®« hé cña nhµ §êng trªn ®Êt níc ta. Sù tan r· cña nã trong suèt thÕ kû 9 ®· b¾t ®Çu vµ kh«ng thÓ nµo tr¸nh khái (2). Phong trµo ®Êu tranh giµnh quyÒn tù chñ d©n téc cña nh©n d©n ta suèt ba thÕ kû 7, 8, 9 b¸o hiÖu sù xuÊt hiÖn cña b×nh minh sau mét ®ªm dµi t¨m tèi díi ¸ch thèng trÞ cña phong kiÕn Trung Quèc. Viªn tiÕt ®é sø cuèi cïng mµ nhµ §êng cö ®îc sang cai trÞ níc ta lµ §éc C« Tæn. Y vèn lµ tÓ tíng díi thêi §êng Chiªu T«ng, v× bÞ b·i chøc mµ ph¶i sang An Nam thay ch©n Chu Toµn Dôc (lµ anh Chu Toµn Trung) do bÊt tµi bÞ buéc ph¶i vÒ hu. Sang níc ta vµo th¸ng 4 n¨m 905, cha ®Çy 2 th¸ng y ®· næi danh "Ngôc thîng th" (thîng th ¸c). V× kh«ng vÒ phe ®¶ng víi Chu Toµn Trung, y bÞ biÕn lµm thø sö LÖ Ch©u råi ty hé Quúnh Ch©u trong ®¶o H¶i Nam vµ bÞ giÕt chÕt trong kho¶ng th¸ng 6, th¸ng 7 n¨m 905. Sau khi §éc C« Tæn, viªn tiÕt ®é sø ngo¹i téc cuèi cïng rêi khái ®Êt níc ta, chíp thêi c¬ chÝnh quyÒn trung ¬ng nhµ §êng hÊp hèi, chÝnh quyÒn ®« hé ë miÒn ®Êt níc ta nh r¾n mÊt ®Çu, nh©n d©n ta l¹i mét lÇn n÷a kiªn quyÕt ®øng dËy tù quyÕt ®Þnh lÊy vËn mÖnh cña ®Êt níc. Mét ngêi hµo trëng ë ®Êt Hång Ch©u (H¶i D¬ng) lµ Khóc Thõa Dô, ®îc d©n chóng ñng hé, ®· tiÕn qu©n ra chiÕm ®ãng phñ thµnh Tèng B×nh (Hµ Néi); tù xng lµ tiÕt ®é sø, xãa bá thùc chÊt cña chÝnh quyÒn ®« hé nhng khÐo lÐo lîi dông bé m¸y vµ danh nghÜa cña bän ®« hé cò ®Ó chuyÓn sang giµnh quyÒn ®éc lËp d©n téc mét c¸ch v÷ng ch¾c. ViÖt sö th«ng gi¸m c¬ng môc (TiÒn biªn, quyÓn 5) viÕt: "Hä Khóc lµ mét hä lín l©u ®êi ë Hång Ch©u(3). Khóc Thõa Dô tÝnh khoan hßa, hay th¬ng ngêi, ®îc d©n chóng suy t«n. GÆp thêi buæi lo¹n l¹c, nh©n danh lµ hµo trëng mét xø, Thõa Dô tù xng lµ tiÕt ®é sø...". Më ®Çu mét tËp tôc kh«n khÐo trong thÕ øng xö ®èi ngo¹i víi triÒu ®×nh phong kiÕn ph¬ng b¾c "®éc lËp thËt sù, thÇn thuéc trªn danh nghÜa". Khóc Thõa Dô, sau khi ®· n¾m ®îc quyÒn lùc thùc tÕ trªn miÒn ®Êt ®ai "An Nam" cò trong tay, vÉn gi÷ danh nghÜa "xin mÖnh nhµ §êng". TriÒu ®×nh nhµ §êng buéc ph¶i c«ng nhËn mét sù ®· råi. Ngµy 7 th¸ng 2 n¨m 906 vua §êng ph¶i phong thªm cho TÜnh H¶i qu©n tiÕt ®é sø Khóc Thõa Dô tíc "§ång b×nh ch¬ng sù" (4). Khóc Thõa Dô phong cho con lµ Khóc H¹o chøc vô "TÜnh H¶i hµnh qu©n t m· quyÒn tri lu hËu" tøc lµ chøc vô chØ huy qu©n ®éi vµ sÏ thay thÕ cha n¾m quyÒn hµnh tiÕt ®é sø" (5). Tuy cßn mang danh hiÖu mét chøc quan cña nhµ §êng, vÒ thùc chÊt, Khóc Thõa Dô ®· x©y dùng mét chÝnh quyÒn tù chñ. Giµnh lÊy chÝnh quyÒn tõ tay bän phong kiÕn níc ngoµi, Khóc Thõa Dô ®· kÕt thóc vÒ c¬ b¶n ¸ch thèng trÞ h¬n mét ngh×n n¨m cña phong kiÕn ph¬ng B¾c. LÞch sö ghi nhí c«ng lao cña Khóc Thõa Dô nh lµ mét trong nh÷ng ngêi ®Æt c¬ së cho nÒn ®éc lËp d©n téc. Ngµy 23 th¸ng 7 n¨m 907, Khóc Thõa Dô mÊt. MÆc nhiªn, Khóc H¹o nèi nghiÖp cha. TriÒu ®×nh Trêng An khi Êy ®· chuyÓn tõ tay nhµ §êng sang tay Chu ¤n (HËu L¬ng). Vµ HËu L¬ng, ngµy 1 th¸ng 9 n¨m 907, còng ph¶i c«ng nhËn Khóc H¹o lµm "An Nam ®« hé, sung tiÕt ®é sø". Nèi nghiÖp cha vµ nèi chÝ cha, Khóc H¹o ®· ®¶m ®¬ng mét c¸ch tµi giái träng tr¸ch cñng cè nÒn tù chñ cßn non trÎ cña d©n téc ViÖt Nam. Trung Quèc sau khi Chu ¤n cíp ng«i nhµ §êng, ®· chÝnh thøc bÞ chia sÎ thµnh côc diÖn "N¨m ®êi Mêi níc" (6). Gi¸p giíi níc ta, miÒn Qu¶ng Ch©u lóc nµy n»m díi quyÒn c¸t cø cña cha con anh em hä Lu. Lu Èn sau mét thêi gian lµm chøc tiÕt ®é phã sø gi÷ quyÒn "lu hËu" ë Qu¶ng Ch©u, n¨m 905 nhµ §êng ph¶i c«ng nhËn viÖc Lu tù lËp lµm tiÕt ®é sø. N¨m 907, nhµ §êng l¹i gia phong cho Lu Èn lµm kiÓm hiÖu th¸i óy kiªm thÞ trung. Tuy r»ng, nhµ HËu L¬ng ®· c«ng nhËn chøc tiÕt ®é sø cña Khóc H¹o, nhng n¨m sau (908) HËu L¬ng l¹i cho Lu Èn kiªm chøc "TÜnh H¶i qu©n tiÕt ®é, An Nam ®« hé" (7). §iÒu ®ã chøng tá bän cÇm quyÒn ph¬ng B¾c vÉn cha chÞu tõ bá ý ®Þnh duy tr× ¸ch ®« hé trªn ®Çu trªn cæ nh©n d©n ta, cha tõ bá d· t©m x©m lîc vµ chinh phôc l¹i miÒn ®Êt níc ta. Muèn giµnh ®îc ®éc lËp d©n téc, nh©n d©n ta cßn ph¶i tiÕp tôc tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt chèng bän x©m lîc vµ bµnh tríng ph¬ng B¾c. Ph¸t huy ý chÝ tù lËp tù cêng cña cha «ng, Khóc H¹o kiªn tr× gi÷ v÷ng ®Êt níc, ch¨m lo x©y dùng nÒn t¶ng ®éc lËp cña d©n téc. Khóc H¹o ®· tiÕn hµnh nhiÒu c¶i c¸ch quan träng vÒ c¸c mÆt. §êng lèi chÝnh trÞ chung cña Khóc H¹o ®îc tãm t¾t ng¾n gän song rÊt râ rµng nh sau: "ChÝnh sù cèt chuéng khoan dung, gi¶n dÞ, nh©n d©n ®Òu ®îc yªn vui" (8). Khoan dung, tøc lµ kh«ng th¾t buéc, kh¾t khe qu¸ qu¾t ®èi víi d©n, chèng bän tham « quan l¹i, mét tÖ n¹n lín cña thêi B¾c thuéc. Gi¶n dÞ, lµ kh«ng lµm phiÒn hµ, nhiÔu d©n bëi qu¸ nhiÒu thñ tôc hµnh chÝnh quan liªu... Yªn vui, "an c l¹c nghiÖp" lµ lý tëng cña nÕp sèng n«ng d©n n¬i lµng xãm. Tãm l¹i, ®ã lµ mét ®êng lèi chÝnh trÞ th©n d©n. Nã chøng tá bÊt cø mét phong trµo d©n téc ch©n chÝnh nµo còng ph¶i cã mét néi dung d©n chñ nµo ®ã. Bëi ®ã, Khóc H¹o ®· söa ®æi l¹i chÕ ®é ®iÒn t«, thuÕ m¸ lùc dÞch nÆng nÒ cña thêi thuéc §êng. ¤ng ra lÖnh "b×nh qu©n thuÕ ruéng, tha bá lùc dÞch, lËp sæ hé khÈu, kª râ quª qu¸n, giao cho gi¸p trëng (qu¶n gi¸p) tr«ng coi". Tõ mét m« h×nh cña chÝnh quyÒn ®« hé, nh»m kh¾c phôc tÝnh ph©n t¸n cña quyÒn lùc thñ lÜnh ®Þa ph¬ng, Khóc H¹o ®· cã nh÷ng cè g¾ng ®Çu tiªn hÕt søc lín lao nh»m x©y dùng mét chÝnh quyÒn d©n téc thèng nhÊt tõ trung ¬ng cho ®Õn x·. ¤ng chia c¶ níc thµnh nh÷ng ®¬n vÞ hµnh chÝnh c¸c cÊp: lé, phñ, ch©u, gi¸p, x·. Mçi x· cã x· quan, mét ngêi ch¸nh lÖnh trëng vµ mét ngêi t¸ lÖnh trëng. Mét sè x· ë gÇn nhau tríc gäi lµ h¬ng nay ®æi lµ gi¸p, mçi gi¸p cã mét qu¶n gi¸p vµ mét phã tri gi¸p ®Ó tr«ng nom viÖc thu thuÕ. Theo s¸ch An Nam chÝ nguyªn, Khóc H¹o ®Æt thªm 150 gi¸p, céng víi nh÷ng gi¸p cã tríc c¶ th¶y gåm 314 gi¸p (9). V× nhu cÇu chèng ngo¹i x©m, c¸c hµo trëng ®Þa ph¬ng ph¶i phôc tïng chÝnh quyÒn trung ¬ng nhng vÉn cã xu híng c¸t cø vµ hä Khóc còng nh nhiÒu triÒu ®¹i ®éc lËp tiÕp theo, vÉn ph¶i dùa vµo hä ®Ó cñng cè chÝnh quyÒn ë c¸c c¬ së. Nhng xu thÕ cña lÞch sö ViÖt Nam, më ®Çu tõ cuéc c¶i c¸ch cña Khóc H¹o, lµ ®éc lËp d©n téc g¾n liÒn víi thèng nhÊt quèc gia. C«ng cuéc x©y dùng nÒn tù chñ, thèng nhÊt cña Khóc H¹o më ra mét thêi kú ph¸t triÓn míi cña x· héi ViÖt Nam mµ c¸c triÒu ®¹i sau ®ã sÏ hoµn thµnh. Lóc bÊy giê, tiÕt ®é sø Qu¶ng Ch©u Lu Èn ®· chÕt (911), em lµ Lu NghiÔm lªn thay. §îc sù gióp ®ì cña bän con ch¸u c¸c danh thÇn triÒu §êng bÞ ®µy ra ®ã kh«ng vÒ quª cò n÷a vµ bän sÜ nh©n Trung nguyªn míi ra "tÞ ®Þa", th¸ng 9 n¨m 917 Lu NghiÔm (10) c¸t cø ë Qu¶ng Ch©u, tù xng hoµng ®Õ, ®Æt quèc hiÖu lµ ViÖt, nhng n¨m sau ®· ®æi ngay l¹i lµ H¸n, tøc lµ nhµ Nam H¸n, mét trong mêi níc c¸t cø ë chung quanh ®Þa khu Trung nguyªn Trung Quèc. Víi mét chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i mÒm dÎo, Khóc H¹o sai con lµ Khóc Thõa Mü lµm "khuyÕn hiÕu sø" sang Nam H¸n, bÒ ngoµi gäi lµ ®Ó "kÕt mèi hßa hiÕu" song bÒ trong cèt ®Ó "xem xÐt t×nh h×nh h thùc" cña Nam H¸n (11). Sau khi Khóc H¹o mÊt, con lµ Khóc Thõa Mü lªn thay (kho¶ng 917-918). * chó thÝch (1) Cùu §êng th, q.19 thîng. |
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang