Nhan Dan

Van hoa - Khoa hoc - Xa hoi

Thêi sù

§êi sèng chÝnh trÞ

Kinh tÕ - X· héi

 

T­ liÖu tham kh¶o

Cuéc kh¸ng chiÕn chèng TriÖu

   Trong cuéc chinh phôc B¸ch ViÖt, qu©n TÇn bÞ tæn thÊt nÆng nÒ vµ bÞ thÊt b¹i ë ¢u L¹c, nh­ng còng ®· chiÕm ®­îc miÒn ®Êt réng lín cña ng­êi ViÖt, lËp ra bèn quËn: M©n Trung (ChiÕt Giang, Phóc KiÕn), Nam H¶i (Qu¶ng §«ng), QuÕ L©m (b¾c vµ ®«ng Qu¶ng T©y) vµ T­îng (t©y Qu¶ng T©y vµ nam Quý Ch©u).

   N¨m 210 tr. CN., TÇn Thñy Hoµng chÕt. Sang ®êi TÇn NhÞ ThÕ, ®Õ chÕ TÇn ®· b¾t ®Çu suy yÕu. Tõ n¨m 209 tr. CN., phong trµo khëi nghÜa cña n«ng d©n Trung Quèc bïng næ vµ nhanh chãng lan réng kh¾p n¬i, tiªu biÓu lµ cuéc khëi nghÜa TrÇn Th¾ng - Ng« Qu¶ng. Bän quý téc cò cña s¸u n­íc còng lîi dông thêi c¬ næi dËy chèng TÇn. §Õ chÕ TÇn võa míi thµnh lËp, ®· suy sôp, nghiªng ng¶. §ã lµ t×nh tr¹ng mµ Sö ký cña T­ M· Thiªn viÕt lµ: "KÞp khi TÇn hoµng ®Õ b¨ng th× c¶ thiªn h¹ næi lªn chèng".

   N¨m 208 tr. CN., nhµ TÇn ph¶i ra lÖnh b·i binh ë ®Êt ViÖt vµ lo cñng cè nh÷ng quËn ®· chiÕm ®­îc. Nhµ TÇn ¸p dông chÝnh s¸ch "di d©n khÈn thùc", ®µy nh÷ng ng­êi bÞ téi xuèng ®ãng gi÷ vµ cho ë lÉn lén víi ng­êi ViÖt nh»m tõng b­íc ®ång hãa ng­êi ViÖt. Nhµ TÇn còng c¾t ®Æt quan l¹i cai trÞ, thµnh lËp chÝnh quyÒn cÊp quËn vµ cÊp huyÖn, giao cho c¸c vâ t­íng n¾m gi÷. Quan óy (chøc vâ quan) quËn Nam H¶i lµ Nh©m Ngao, quan lÖnh huyÖn Long Xuyªn thuéc quËn Nam H¶i lµ TriÖu §µ.

   Sau khi TÇn Thñy Hoµng chÕt, ®Õ chÕ TÇn bÞ lung lay, bèn quËn míi lËp ë phÝa nam, trªn thùc tÕ, ®· tho¸t khái sù qu¶n lý vµ kiÓm so¸t cña triÒu ®×nh trung ­¬ng. §«ng ViÖt vµ M©n ViÖt ë quËn M©n Trung næi dËy chèng TÇn, cè phôc håi n­íc cò. Nh©m Ngao vµ TriÖu §µ ©m m­u c¸t cø ë Nam H¶i. Tr­íc khi chÕt, Nh©m Ngao cho mêi TriÖu §µ ®Õn Phiªn Ngung (Qu¶ng Ch©u, trÞ së cña quËn Nam H¶i), giao phã toµn bé m­u ®å c¸t cø vµ viÕt giÊy cö TriÖu §µ thay m×nh cai qu¶n quËn Nam H¶i.

   TriÖu §µ vèn ng­êi H¸n, quª ë huyÖn Ch©n §Þnh (tØnh Hµ B¾c, Trung Quèc), ®Êt cña n­íc TriÖu thêi ChiÕn Quèc. §­îc sù giao phã cña Nh©m Ngao, TriÖu §µ liÒn chiÕm lÊy quËn Nam H¶i, gi÷ c¸c cöa ¶i vµ chÆn c¸c ®­êng giao th«ng tõ b¾c xuèng, diÖt trõ nh÷ng quan l¹i nhµ TÇn cã ý chèng ®èi vµ thay b»ng nh÷ng ng­êi th©n cËn, cïng phe c¸nh. ChÝnh quyÒn Phiªn Ngung ®· trë thµnh chÝnh quyÒn c¸t cø cña hä TriÖu.

   N¨m 206 tr. CN, nhµ TÇn bÞ diÖt. TriÖu §µ lËp tøc ®¸nh chiÕm c¶ quËn QuÕ L©m vµ quËn T­îng, thµnh lËp n­íc Nam ViÖt vµ tù x­ng lµ Nam ViÖt Vò V­¬ng, ®ãng ®« ë Phiªn Ngung. N­íc Nam ViÖt cña nhµ TriÖu chÝnh thøc ra ®êi tõ ®ã.

   N­íc Nam ViÖt lµ Nhµ n­íc c¸t cø cña mét tËp ®oµn phong kiÕn H¸n téc vèn lµ quan l¹i, t­íng t¸ cò cña nhµ TÇn, x©y dùng trªn ®Êt ®ai chiÕm ®o¹t cña ng­êi ViÖt vµ tuyÖt ®¹i ®a sè nh©n d©n còng lµ ng­êi ViÖt. Tr­íc ®©y, khi cßn lµ mét viªn quan lÖnh cña nhµ TÇn, TriÖu §µ ®· tõng d©ng sí xin nhµ TÇn ®­a 3 v¹n ®µn bµ con g¸i kh«ng chång xuèng ®Ó "may v¸ ¸o quÇn" cho qu©n sÜ, cã ý g©y dùng c¬ së l©u dµi. Nhµ TÇn chØ cÊp ®­îc 15.000 ng­êi, TriÖu §µ khuyÕn khÝch qu©n sÜ vµ t­íng t¸ H¸n lÊy vî ViÖt, thóc ®Èy qu¸ tr×nh H¸n hãa ng­êi ViÖt. Sau khi thµnh lËp chÝnh quyÒn c¸t cø, TriÖu §µ thùc hiÖn chÝnh s¸ch mþ d©n ®èi víi ng­êi ViÖt, t×m hËu thuÉn trong ®«ng ®¶o c­ d©n ng­êi ViÖt.

   TriÖu §µ ®Æt tªn n­íc lµ Nam ViÖt (chø kh«ng ph¶i Nam H¸n nh­ tËp ®oµn L­u Cung thÕ kû 10 khi vïng L­ìng Qu¶ng ®· bÞ H¸n hãa hoµn toµn) coi nh­ ®· phôc h­ng n­íc cò cña ng­êi ViÖt. TriÖu §µ tù x­ng lµ "Man Di ®¹i tr­ëng l·o phu", lÊy vî ViÖt, theo phong tôc tËp qu¸n ViÖt (bói tã, ngåi xæm), chøng tá nh­ mét thñ lÜnh, mét tï tr­ëng cña ng­êi ViÖt. TriÖu §µ ®· sèng 76 n¨m trªn ®Êt ViÖt (tõ n¨m 213 ®Õn 137 tr. CN). Cïng víi TriÖu §µ, c¶ tËp ®oµn quan l¹i, t­íng sÜ ng­êi H¸n n¾m gi÷ chÝnh quyÒn Nam ViÖt, ®Òu chung sèng víi ng­êi ViÖt, lÊy vî ViÖt vµ theo tôc ViÖt.

   Nh÷ng thñ ®o¹n cai trÞ ®ã cïng víi nh÷ng hµnh ®éng chèng TÇn, chèng H¸n - tÊt nhiªn chØ v× môc ®Ých c¸t cø, x­ng b¸ mét vïng - cña TriÖu §µ vµ qu¸ tr×nh H¸n hãa theo lèi dung hãa v¨n hãa H¸n - ViÖt nh­ vËy, ®· lµm cho ng­êi ViÖt kh«ng dÔ g× nhËn ra ®­îc bé mÆt c¸t cø, x©m l­îc vµ ®ång hãa cña nhµ TriÖu. Vµ còng chÝnh c¸i thùc tÕ Nam ViÖt phøc t¹p ®ã ®· lµm cho nhiÒu nhµ viÕt sö cña ta thêi phong kiÕn ngé nhËn, coi nhµ TriÖu nh­ mét triÒu ®¹i chÝnh thèng cña n­íc ta vµ viÕt thµnh mét "kû nhµ TriÖu" trong chÝnh sö. Tõ thÕ kû 18, quan ®iÓm sai lÇm ®ã ®· bÞ nhµ sö häc Ng« Th× SÜ  phª ph¸n vµ c¶i chÝnh trong s¸ch ViÖt sö tiªu ¸n (1).

   N­íc Nam ViÖt cña nhµ TriÖu thµnh lËp trªn ba quËn cùc nam cña ®Õ chÕ TÇn, hoµn toµn ph©n biÖt víi n­íc ¢u L¹c d­íi triÒu An D­¬ng V­¬ng. ChÝnh TriÖu §µ, trong bøc th­ t¹ téi víi H¸n V¨n §Õ còng ghi nhËn, ¢u L¹c lµ mét n­íc riªng ë phÝa t©y (®óng ra lµ t©y - nam) cña n­íc Nam ViÖt: "Trong kho¶ng Man Di, M©n ViÖt ë phÝa ®«ng chØ cã mÊy ngh×n ng­êi mµ còng x­ng v­¬ng, ¢u L¹c ë phÝa t©y lµ n­íc cëi trÇn mµ còng x­ng v­¬ng" (Sö ký, q.113).

   TriÖu §µ ®· lîi dông sù sôp ®æ cña ®Õ chÕ TÇn ®Ó thùc hiÖn m­u ®å c¸t cø vµ lîi dông t×nh tr¹ng lén xén cña nhµ H¸n khi míi thµnh lËp ®Ó cñng cè vµ ph¸t triÓn chÝnh quyÒn c¸t cø. N­íc Nam ViÖt chiÕm lÜnh ®Þa bµn l­u vùc T©y Giang, lµ mét vïng kinh tÕ trï phó, giao th«ng thuËn lîi. Theo thèng kª cña chÝnh quyÒn T©y H¸n sau nµy (kho¶ng ®Çu c«ng nguyªn) th× d©n sè cña quËn Nam H¶i, Hîp Phè, UÊt L©m, Th­¬ng Ng«, tøc ®Êt Nam ViÖt cò, lµ 71.806 hé, 390.555 nh©n khÈu (2).

   N­íc Nam ViÖt, qua T©y Giang, phÝa trªn giao l­u víi §iÒn (V©n Nam), D¹ Lang (Quý Ch©u), Ba Thôc (Tø Xuyªn); phÝa d­íi th«ng ra biÓn vµ giao l­u víi c¸c n­íc Nam H¶i, phÝa b¾c qua kªnh H­ng An th«ng víi l­u vùc Tr­êng Giang Phiªn Ngung (Qu¶ng Ch©u) lµ mét th­¬ng c¶ng giµu cã, gi÷ vai trß quan träng bËc nhÊt cña c¶ miÒn ®«ng - nam Trung Quèc. TriÖu §µ ®· tËn dông tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®ã nh»m x©y dùng Nam ViÖt thµnh mét n­íc m¹nh ë ph­¬ng Nam cã ®ñ c¬ së c¸t cø l©u dµi, cã ®ñ lùc l­îng ®Ó ®­¬ng ®Çu víi triÒu H¸n ®· thµnh lËp ë trung nguyªn vµ ®Ó bµnh tr­íng ra xung quanh.

   Buæi ®Çu, nhµ H¸n ph¶i chÊp nhËn chÝnh quyÒn c¸t cø cña TriÖu §µ. N¨m 196 tr. CN, H¸n Cao §Õ sai sø gi¶ lµ Lôc Gi¶ xuèng Nam ViÖt, phong TriÖu §µ lµm Nam ViÖt V­¬ng, cho phÐp th«ng sø gi¶ vµ giao th«ng bu«n b¸n s¶n vËt víi Trung Quèc. TriÖu §µ thÇn phôc nhµ H¸n trªn danh nghÜa, nh­ng vÉn hoµn toµn n¾m thùc quyÒn vµ ra søc cñng cè lùc l­îng c¸t cø ë Nam ViÖt.

    §Õn thêi Cao HËu (187 - 180 tr. CN), nhµ H¸n ra lÖnh cÊm b¸n ®å s¾t vµ sóc vËt (nÕu cã b¸n th× chØ ®­îc b¸n con ®ùc, kh«ng ®­îc b¸n con c¸i) cho Nam ViÖt ®Ó uy hiÕp vµ lµm suy yÕu kinh tÕ Nam ViÖt. N¨m 183 tr.CN, TriÖu §µ liÒn tù x­ng lµ Nam ViÖt Vò §Õ, lËp thµnh mét n­íc riªng, kh«ng chÞu thÇn phôc nhµ H¸n vµ ®Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng bµnh tr­íng l·nh thæ. §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn cao nhÊt trong m­u ®å c¸t cø vµ bµnh tr­íng cña Nam ViÖt. N¨m 181 tr.CN, cho r»ng "Tr­êng Sa v­¬ng muèn dùa vµo Trung Quèc ®Ó ®¸nh diÖt Nam ViÖt" (Sö ký, q.113), TriÖu §µ ph¸t binh v­ît qua Ngò LÜnh, ®¸nh ph¸ c¸c Êp bªn c¹nh cña Tr­êng Sa (Hå Nam), ®¸nh b¹i mÊy huyÖn råi rót qu©n vÒ. Nh­ng h­íng bµnh tr­íng chñ yÕu cña nhµ TriÖu lµ n­íc ¢u L¹c giµu cã ë ph­¬ng nam.

   Theo sö s¸ch vµ truyÒn thuyÕt d©n gian cña ta, TriÖu §µ ®· nhiÒu lÇn ®em qu©n x©m l­îc n­íc ¢u L¹c. Qu©n x©m l­îc nhµ TriÖu ®· tiÕn ®Õn vïng Tiªn Du (Tiªn S¬n, B¾c Ninh), nói Vò Ninh (nói Tr©u, QuÕ Vâ, B¾c Ninh), s«ng B×nh Giang (sö cò chó thÝch lµ s«ng Thiªn §øc tøc s«ng §uèng), nh­ng cã lÏ s«ng NguyÖt §øc tøc s«ng CÇu ®æ vµo Lôc §Çu Giang).

    Lùc l­îng quèc phßng cña n­íc ¢u L¹c lóc bÊy giê kh¸ hïng c­êng. Theo ViÖt sö l­îc, An D­¬ng V­¬ng "d¹y ®­îc mét v¹n qu©n lÝnh", l¹i cã "ná thÇn", mçi lÇn "b¾n ®­îc m­êi ph¸t tªn". Th­ tÞch cæ cña Trung Quèc còng x¸c nhËn tµi dïng ná næi tiÕng cña qu©n ®éi ¢u L¹c vµ ghi chÐp theo lèi phãng ®¹i cña huyÒn tho¹i d©n gian: "Mçi ph¸t giÕt ®­îc ba tr¨m ng­êi" (Giao Ch©u ngo¹i vùc ký), "b¾n mét ph¸t giÕt chÕt qu©n (Nam) ViÖt hµng v¹n ng­êi, b¾n ba ph¸t giÕt ®Õn 3 v¹n ng­êi" (Nam ViÖt chÝ), "mçi ph¸t tªn ®ång xuyªn qua h¬n chôc ng­êi" (ViÖt kiÖu th­). Hµng v¹n mòi tªn ®ång ph¸t hiÖn ®­îc ë Cæ Loa cho thÊy c¸i cèt lâi lÞch sö, c¸i nÒn t¶ng thùc tÕ cña huyÒn tho¹i ná thÇn.

   N­íc ¢u L¹c cã qu©n ®«ng, vò khÝ tèt, l¹i cã thµnh Cæ Loa kiªn cè. D­íi sù l·nh ®¹o cña An D­¬ng V­¬ng vµ nh÷ng t­íng so¸i tµi ba nh­ Cao Lç, qu©n d©n ¢u L¹c ®· nhiÒu lÇn ®¸nh b¹i vµ ®¸nh lui qu©n x©m l­îc TriÖu §µ. ChiÕn tr­êng chÝnh lµ vïng ®åi nói Tiªn Du vµ nói Vò Ninh (nói Tr©u).

   Sau nhiÒu lÇn tÊn c«ng thÊt b¹i, TriÖu §µ biÕt kh«ng thÓ chinh phôc n­íc ¢u L¹c b»ng vò lùc. H¾n thay ®æi thñ ®o¹n x©m l­îc, thùc hiÖn nhiÒu m­u m« quû quyÖt.

    Sö ký cña T­ M· Thiªn chÐp: "Cao HËu chÕt, tøc b¹i binh. §µ nh©n thÕ lÊy binh lùc uy hiÕp biªn c¶nh, lÊy cña c¶i ®ót lãt, khiÕn M©n ViÖt vµ T©y ¢u L¹c thÇn phôc" (q.113).

   Giao Ch©u ngo¹i vùc ký chÐp: "Nam ViÖt V­¬ng biÕt lµ kh«ng thÓ ®¸nh næi, ph¶i lui qu©n ®ãng ë Vò Nghi... ViÖt V­¬ng sai th¸i tö tªn lµ Thñy hµng phôc An D­¬ng V­¬ng, x­ng th©n ®Ó thê. An D­¬ng V­¬ng kh«ng biÕt Th«ng (tøc Cao Th«ng hay Cao Lç) lµ ng­êi thÇn, ®èi ®·i v« ®¹o. Th«ng bÌn bá ®i vµ nãi víi vua r»ng: gi÷ ®­îc ná nµy th× lµm vua thiªn h¹, kh«ng gi÷ ®­îc ná nµy th× mÊt thiªn h¹. Th«ng bá ®i An D­¬ng V­¬ng cã con g¸i lµ Mþ Ch©u, thÊy Thñy lµ ng­êi ®oan chÝnh, cïng Thñy giao th«ng víi nhau. Thñy hái Ch©u cho xem c¸i ná cña cha. Thñy thÊy ná bÌn trém c­a gÉy ná, råi trèn vÒ b¸o víi ViÖt V­¬ng. ViÖt V­¬ng tiÕn binh ®¸nh. An D­¬ng V­¬ng ®em ná ra b¾n. Ná gÉy nªn bÞ thua. An D­¬ng V­¬ng xuèng thuyÒn ch¹y ra biÓn" (dÉn trong Thñy kinh chó).

   ViÖt kiÖu th­ cña Lý V¨n Ph­îng (thÕ kû 16) còng chÐp t­¬ng tù, nh­ng tªn Mþ Ch©u chÐp thµnh Lan Ch©u: "Vua Man (chØ An D­¬ng V­¬ng) cã con g¸i lµ Lan Ch©u xinh ®Ñp, l¹i giái nghÒ lµm ná. TriÖu §µ sai con sang ë rÓ, kh«ng ®Çy ba n¨m, häc ®­îc phÐp chÕ ná vµ ph¸ ná. BÌn khiÕn ®i ®¸nh, b¾t ®­îc vua Man ®em vÒ".

   Nh÷ng m­u m« cña TriÖu §µ còng ®­îc ghi chÐp trong chÝnh sö cña ta vµ ®­îc ph¶n ¸nh trong truyÒn thuyÕt Mþ Ch©u - Träng Thñy l­u truyÒn phæ biÕn trong nh©n d©n.

   G¹n läc nh÷ng l­îng th«ng tin chøa ®ùng trong c¸c t­ liÖu th­ tÞch cæ vµ huyÒn tho¹i d©n gian, cã thÓ h×nh dung ®­îc phÇn nµo nh÷ng ©m m­u, thñ ®o¹n x©m l­îc cña TriÖu §µ. Sau nh÷ng ®ît tiÕn qu©n thÊt b¹i, TriÖu §µ xin gi¶ng hßa víi An D­¬ng V­¬ng, råi xin cÇu h«n c«ng chóa Mþ Ch©u, con g¸i cña An D­¬ng V­¬ng, cho th¸i tö Träng Thñy, con trai cña Nam ViÖt V­¬ng. Lîi dông tôc ë rÓ cña ng­êi ViÖt, TriÖu §µ l¹i cho Träng Thñy sang ë rÓ t¹i kinh thµnh Cæ Loa.

   Kh«ng nghe lêi khuyªn b¶o, can ng¨n cña nh÷ng t­íng tµi nh­ Cao Lç, Nåi HÇu..., An D­¬ng V­¬ng ®· tõng b­íc bÞ qu©n giÆc dÉn d¾t vµo c¹m bÉy. Nh÷ng thñ ®o¹n th©m ®éc cña TriÖu §µ lµm tª liÖt dÇn tinh thÇn c¶nh gi¸c, lung l¹c ý chÝ chiÕn ®Êu  cña vua Thôc, g©y bÊt hßa, chia rÏ trong néi bé vua t«i triÒu Thôc. NhiÒu t­íng giái nh­ Cao Lç, Nåi HÇu, §inh To¸n... bÞ b¹c ®·i, bÞ giÕt h¹i hay ph¶i bá ®i. Trong khi ®ã th× Träng Thñy l¹i lîi dông c­¬ng vÞ con rÓ cña An D­¬ng V­¬ng vµ t×nh yªu ch©n thµnh cña Mþ Ch©u ®Ó "häc phÐp chÕ ná vµ ph¸ ná" (ViÖt kiÖu th­), ®Ó "c­a g·y ná" (Giao Ch©u ngo¹i vùc ký), ®Ó "xem trém ná thÇn, ngÇm lµm m¸y ná kh¸c, ®æi lÊy mãng Rïa Vµng giÊu ®i" (TruyÖn Rïa Vµng trong LÜnh Nam chÝch qu¸i)... cã nghÜa lµ ®¸nh c¾p c¸c bÝ mËt qu©n sù, lµm mÊt ­u thÕ vµ lµm suy yÕu lùc l­îng quèc phßng cña n­íc ¢u L¹c. An D­¬ng V­¬ng vÉn chñ quan, kh«ng hay biÕt g× vÉn tin vµo "ná thÇn" cïng víi thµnh Cæ Loa kiªn cè, v÷ng ch·i. Con ng­êi anh hïng ®· tõng chiÕn th¾ng qu©n TÇn, dùng n­íc ¢u L¹c vµ nhiÒu lÇn ®¸nh lui qu©n TriÖu, nay do nh÷ng sai lÇm chñ quan cña m×nh, ®ang bÞ nh÷ng m­u m« hiÓm ®éc cña kÎ thï dån vµo t×nh thÕ c« lËp, xa rêi nh©n d©n, xa rêi nh÷ng ng­êi c­¬ng trùc tµi giái. VËn n­íc ¢u L¹c ®øng tr­íc bê vùc th¼m.

   §­îc Träng Thñy vÒ n­íc b¸o tin, TriÖu §µ lËp tøc tiÕn qu©n x©m l­îc n­íc ¢u L¹c, bÊt ngê ®¸nh th¼ng vµo thµnh Cæ Loa. Cuéc chiÕn ®Êu cña An D­¬ng V­¬ng bÞ thÊt b¹i ®au ®ín (3). Sù kiÖn ®ã x¶y ra, theo Sö ký cña T­ M· Thiªn lµ sau khi Cao HËu chÕt, tøc sau n¨m 180 tr.CN, cã thÓ lµ n¨m 179 tr.CN.

   Cuéc kh¸ng chiÕn chèng TriÖu, cuèi cïng bÞ thÊt b¹i. §ã lµ cuéc kh¸ng chiÕn gi÷ n­íc ®Çu tiªn trong lÞch sö chèng ngo¹i x©m cña d©n téc ta bÞ thÊt b¹i. Nguyªn nh©n c¨n b¶n lµ do nh÷ng sai lÇm cña An D­¬ng V­¬ng, tõ chç kh«ng nhËn ra b¶n chÊt nham hiÓm cña kÎ thï ®i ®Õn chç m¾c m­u ®Þch, råi bÞ dån vµo t×nh thÕ c« lËp, suy yÕu, bÞ ®éng. Thµnh Cæ Loa dï kiªn cè, "ná thÇn" dï lîi h¹i, nh­ng chØ ®¬n thuÇn tr«ng cËy vµo thµnh lòy vµ vò khÝ ®Ó ®¸nh giÆc th× kh«ng thÓ b¶o ®¶m giµnh ®­îc th¾ng lîi. Tr­íc ®©y, An D­¬ng V­¬ng ®· tõng ®oµn kÕt ®­îc ng­êi ¢u, ng­êi L¹c, chiÕn ®Êu bÒn bØ, m­u trÝ vµ ®· ®¸nh th¾ng qu©n x©m l­îc tµn b¹o cña ®Õ chÕ TÇn lín m¹nh. Còng chÝnh An D­¬ng V­¬ng ®· tõng kiªn quyÕt vµ chñ ®éng ®¸nh b¹i qu©n x©m l­îc TriÖu §µ trªn chiÕn tr­êng Tiªn Du - Vò Ninh. Nh­ng cuèi cïng, v× t¸ch m×nh ra khái nh©n d©n, chiÕn ®Êu ®¬n ®éc vµ bÞ ®éng trong thµnh Cæ Loa nªn cuéc kh¸ng chiÕn chèng TriÖu do An D­¬ng V­¬ng l·nh ®¹o bÞ thÊt b¹i. §ã lµ nh÷ng bµi häc cã thÓ rót ra tõ nh÷ng trang sö chèng ngo¹i x©m cña n­íc ¢u L¹c ®êi An D­¬ng V­¬ng.

   Cuéc kh¸ng chiÕn chèng TriÖu thÊt b¹i kh«ng nh÷ng lµm c¬ ®å ¢u L¹c bÞ ch×m ®¾m, mµ cßn ®­a ®Êt n­íc vµo th¶m häa h¬n ngh×n n¨m B¾c thuéc. Ng« Th× SÜ ®· nhËn xÐt ®óng: "N­íc ta bÞ néi thuéc Trung Hoa tõ H¸n ®Õn §­êng, truy nguyªn thñ häa chÝnh lµ TriÖu §µ" (ViÖt sö tiªu ¸n). Nh­ng c¶ mét thêi ®¹i dùng n­íc ®êi Hïng V­¬ng - An D­¬ng V­¬ng víi nÒn v¨n minh §«ng S¬n r¹ng rì, ®· t¹o lËp cho d©n téc ta mét nÒn t¶ng bÒn v÷ng vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn ®Ó tiÕp tôc v­¬n lªn v­ît qua nh÷ng thö th¸ch míi cña lÞch sö.


   * Chó thÝch

   (1) Trong ViÖt sö tiªu ¸n, Ng« Th× SÜ nhËn xÐt:

   "XÐt sö cò, sau khi An D­¬ng V­¬ng mÊt n­íc, ®Ó quèc thèng cho hä TriÖu tiÕp nèi vµ chÐp to bèn ch÷ "TriÖu kû Vò §Õ". Ng­êi sau cø theo vËy, kh«ng biÕt ®ã lµ lÇm. XÐt n­íc ViÖt ë miÒn Nam H¶i. QuÕ L©m kh«ng ph¶i lµ n­íc ViÖt ë miÒn Giao ChØ, Cöu Ch©n vµ NhËt Nam. {TriÖu} §µ næi dËy ë Long Xuyªn, dùng n­íc ë Phiªn Ngung, muèn më mang bê câi mµ gåm chiÕm n­íc ta ®Ó lµm thuéc quËn, ®Æt ng­êi gi¸m chÕ ®Ó rµng buéc (c¬ mi), thùc ch­a tõng lµm vua n­íc ta".

   T¸c gi¶ phª ph¸n vµ c¶i chÝnh sai lÇm cña sö cò:

   "§Õn nh­ viÖc t¸n tông c«ng lao cña TriÖu §µ ®· x­íng ra c¬ nghiÖp ®Õ v­¬ng tr­íc tiªn, Lª V¨n H­u s¸ng lËp ra sö chÐp nh­ thÕ. Ng« SÜ Liªn cø theo c¸ch chÐp Êy kh«ng biÕt thay ®æi, råi ®Õn bµi Tæng luËn cña Lª Tung, th¬ vÞnh sö cña §Æng Minh Khiªm, thay nhau mµ t¸n tông, cho TriÖu §µ lµ bËc ®Õ cña n­íc ta. Qua hµng ngh×n n¨m mµ kh«ng ai c¶i chÝnh, v× thÕ mµ t«i ph¶i biÖn b¹ch kü cµng".

   (2) Theo TiÒn H¸n Th­. §Þa lý chÝ, q.28 h¹:  

Nam H¶i 19.613 hé 94.253 khÈu
UÊt L©m 12.415 hé 71.162 khÈu
Th­¬ng Ng« 24.379 hé 146.160 khÈu
Hîp Phè 15.398 hé 78.980 khÈu
Céng: 71.805 hé 390.555 khÈu

   So víi d©n sè hai quËn Giao ChØ vµ Cöu Ch©n lµ ®Êt ¢u L¹c cò (912.250 nh©n khÈu) th× d©n sè Nam ViÖt ch­a b»ng mét nöa (xem ch­¬ng II).

   (3) TruyÖn Rïa Vµng trong LÜnh Nam chÝch qu¸i kÓ r»ng:

   §µ ®­îc m¸y ná rÊt mõng, ph¸t ®¹i binh ®¸nh vua. Vua kh«ng biÕt m¸y ná ®· mÊt, cø cÇm ná thÇn mµ ®¸nh cê nh­ kh«ng cã chuyÖn g×, c­êi r»ng: §µ kh«ng sî ná thÇn cña ta sao? KÞp §µ tiÕn ®Õn gÇn, vua gi­¬ng ná b¾n, nh­ng m¸y ná ®· mÊt råi. Binh, chóng bÌn vì ch¹y. Vua cho Mþ Ch©u ngåi sau ngùa, ch¹y vÒ phÝa nam ®Õn bê biÓn. Cïng ®­êng, kh«ng cã thuyÒn ®Ó v­ît biÓn, vua kªu lín lªn r»ng: Trêi h¹i ta råi. Giang sø ®©u mau ®Õn cøu ta! Rïa Vµng hiÖn lªn mÆt n­íc, la r»ng: Ng­êi ngåi sau ngùa tøc lµ giÆc ®ã, sao kh«ng giÕt ®i? Vua bÌn rót g­¬m chÐm Mþ Ch©u. Mþ Ch©u ngöa mÆt khÊn r»ng: ThiÕp lµ con g¸i nÕu cã lßng ph¶n n­íc h¹i cha th× xin chÕt hãa lµm tro bôi, nÕu mét lßng trung tÝn mµ bÞ ng­êi ®¸nh lõa th× xin chÕt hãa thµnh ch©u ngäc ®Ó röa nçi nhôc nµy!

   "Mþ Ch©u chÕt ë bê biÓn, m¸u ch¶y xuèng biÓn, con trai hót lÊy, hãa thµnh ngäc trai. Vua cÇm mét c¸i sõng tª 7 tÊc, Rïa Vµng rÏ n­íc dÉn vua vµo trong biÓn".

   Trong thµnh Néi cña thµnh Cæ Loa x­a, cã ®Òn vua Thôc vµ am Mþ Ch©u. Trong am Mþ Ch©u thê mét t¶ng ®¸ h×nh ng­êi côt ®Çu víi truyÒn thuyÕt nãi r»ng, x¸c Mþ Ch©u hãa thµnh ®¸.


Thêi sù  §êi sèng chÝnh trÞ  Kinh tÕ - X· héi  V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang