LÞch sö ViÖt Nam Phong trµo yªu níc trong
thêi kú ChÝnh s¸ch cña thùc d©n Ph¸p trong thêi chiÕn ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt næ ra th¸ng 8-1914, nhanh chãng lan réng, l«i cuèn c¸c níc ®Õ quèc vµ c¶ c¸c níc thuéc ®Þa, phô thuéc cña chóng vµo cuéc chiÕn. Trong khi ®ã, phong trµo yªu níc ë ViÖt Nam t¹m thêi l¾ng xuèng tríc sù khñng bè ®µn ¸p cña kÎ thï. N¾m lÊy thêi c¬ ®ã, thùc d©n Ph¸p ®· ra søc v¬ vÐt søc ngêi, søc cña trong nh©n d©n ta ®Ó nÐm vµo lß löa chiÕn tranh. GÇn 10 v¹n lÝnh chiÕn vµ lÝnh thî ®· bÞ b¾t sang lµm bia ®ì ®¹n trªn c¸c chiÕn trêng ch©u ¢u. Thùc d©n Ph¸p ®· bá thªm vèn vµo c¸c ngµnh n«ng nghiÖp (®ån ®iÒn trång lóa, rau, ®Ëu...) vµ c«ng nghiÖp (khai má, ®ãng tµu...) ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu cÊp thiÕt vÒ l¬ng thùc vµ c«ng th¬ng nghiÖp thêi chiÕn. X· héi ViÖt Nam ph©n hãa s©u s¾c thªm mét bíc. Trong 4 n¨m chiÕn tranh, c«ng nh©n cã ®iÒu kiÖn tËp trung ®«ng h¬n tríc; hai tÇng líp t s¶n vµ tiÓu t s¶n còng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn vÒ sè lîng. KÕ ho¹ch khëi nghÜa cña binh lÝnh HuÕ (1916) Nh©n d©n ta ®· ph¶n ®èi quyÕt liÖt viÖc thùc d©n Ph¸p r¸o riÕt b¾t lÝnh ngêi ViÖt ®a sang ch©u ¢u chÕt thay cho chóng. Tõ ®Çu n¨m 1916, nh÷ng ngêi yªu níc tiÕn bé cña hai tØnh Qu¶ng Nam vµ Qu¶ng Ng·i do Th¸i Phiªn vµ TrÇn Cao V©n cÇm ®Çu ®· bÝ mËt liªn l¹c víi sè binh lÝnh bÞ tËp trung t¹i thµnh phè HuÕ ®Ó phèi hîp hµnh ®éng. Vua Duy T©n cã t tëng yªu níc chèng Ph¸p còng h¨ng h¸i tham gia. Ngµy giê khëi nghÜa ®· ®Þnh vµo ®ªm ngµy 3-5-1916. Nhng do kÕ ho¹ch kh«ng gi÷ ®îc bÝ mËt ®Õn phót cuèi cïng nªn tríc ®ã binh lÝnh ngêi ViÖt ®· bÞ tíc khÝ giíi vµ gi÷ trong tr¹i. Cuéc khëi nghÜa ®· bÞ bãp nghÑt ë HuÕ ngay tõ ®Çu. Vua Duy T©n bÞ giÆc Ph¸p b¾t ®Çy ra ®¶o RÐunion (ch©u Phi). Th¸i Phiªn vµ TrÇn Cao V©n bÞ xö tö. Cuéc khëi nghÜa cña binh lÝnh Th¸i Nguyªn (1917) Ngay tõ khi míi ®Æt ch©n tíi ®Êt níc ta, thùc d©n Ph¸p ®· ra søc thi hµnh chÝnh s¸ch dïng ngêi ViÖt trÞ ngêi ViÖt. Chóng dïng binh lÝnh ViÖt ®Ó ®µn ¸p c¸c cuéc khëi nghÜa cña nh©n d©n ta vµ gi÷ an ninh trËt tù cho chóng. Nhng chóng l¹i ®èi xö rÊt tµn tÖ víi binh lÝnh ngêi ViÖt, c¶ vÒ vËt chÊt lÉn tinh thÇn. V× vËy hä s½n sµng ®øng lªn chèng l¹i chóng. Cuéc khëi nghÜa bïng næ ë Th¸i Nguyªn, n¬i cã truyÒn thèng ®Êu tranh anh dòng tõ l©u. C«ng sø Th¸i Nguyªn lµ mét tªn gian ¸c næi tiÕng. Trong nhµ lao Th¸i Nguyªn, nhiÒu tï chÝnh trÞ bÞ giam, trong sè ®ã cã L¬ng Ngäc QuyÕn, mét nhµ yªu níc ®· tõng ho¹t ®éng víi Phan Béi Ch©u ë Trung Quèc. Nhê h»ng ngµy tiÕp xóc víi tï chÝnh trÞ, anh em binh lÝnh ®îc tuyªn truyÒn yªu níc nªn s½n sµng hëng øng. §øng ®Çu binh lÝnh cã TrÞnh V¨n CÊn (§éi CÊn). Mét cuéc khëi nghÜa cña tï chÝnh trÞ vµ binh lÝnh ®îc chuÈn bÞ. Cuéc khëi nghÜa næ ra ®ªm 30 r¹ng ngµy 31-8-1917. NghÜa qu©n giÕt ®îc tªn gi¸m binh Ph¸p, ph¸ nhµ lao, th¶ tï chÝnh trÞ, chiÕm c¸c c«ng së vµ lµm chñ tØnh lþ. Cê khëi nghÜa tung bay. Thanh niªn hëng øng, gia nhËp nghÜa qu©n. Nhng nghÜa qu©n l¹i kh«ng tiªu diÖt ngay tr¹i lÝnh Ph¸p trong tØnh lþ. Hai h«m sau, viÖn binh Ph¸p kÐo ®Õn, bän lÝnh Ph¸p bªn trong ®¸nh ra. NghÜa qu©n ®· chiÕn ®Êu v« cïng anh dòng. L¬ng Ngäc QuyÕn hai ch©n bÞ tª liÖt (v× bÞ cïm kÑp l©u ngµy trong nhµ lao) vÉn chiÕn ®Êu oanh liÖt ®Õn lóc hy sinh. TrÞnh V¨n CÊn ph¶i rót qu©n ra khái tØnh lþ. Cuéc chiÕn ®Êu kÐo dµi thªm gÇn 5 th¸ng ë rõng nói, v« cïng gian khæ. TrÞnh V¨n CÊn bÞ th¬ng trong chiÕn ®Êu ®· tù s¸t, nªu cao ý chÝ bÊt khuÊt cña ngêi chØ huy vµ cña c¸c nghÜa qu©n anh hïng. |
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang