LÞch sö ViÖt Nam Níc ViÖt thêi Lý §Çu n¨m 1005, Lª §¹i Hµnh chÕt. C¸c con cña «ng ®em qu©n ®¸nh lÉn nhau ®Ó giµnh ng«i, kh«ng chÊp nhËn sù kÕ vÞ cña Long ViÖt. Sau t¸m th¸ng xung ®ét, Lª Long §Ünh ®¸nh b¹i ®îc c¸c hoµng tö kh¸c, tù lËp lµm vua. Ban ®Çu Long §Ünh cßn lo chÊn chØnh bé m¸y nhµ níc. N¨m 1009, khi t×nh h×nh ®· t¬ng ®èi yªn æn, Long §Ünh trë nªn ¨n ch¬i trôy l¹c, m¾c bÖnh trÜ kh«ng ngåi ®îc, ph¶i n»m ®Ó héi chÇu víi c¸c quan nªn sö gäi lµ Lª Ngäa triÒu. Kh«ng nh÷ng thÕ Long §Ünh cßn thÝch nh÷ng trß hµnh h×nh d· man khiÕn lßng ngêi ch¸n n¶n. Dßng hä Lª kh«ng cßn ®ñ uy tÝn ®Ó mäi ngêi tin phôc. Cuèi n¨m 1009, Long §Ünh chÕt. Mét sè triÒu thÇn do chi hËu §µo Cam Méc ®øng ®Çu, ®îc sù ñng hé cña c¸c s t¨ng, ®· nhÊt trÝ ®a t¶ th©n vÖ ®iÖn tiÒn chØ huy sø Lý C«ng UÈn lªn lµm vua. §Çu n¨m 1010, Lý C«ng UÈn chÝnh thøc lªn ng«i hoµng ®Õ, ®Æt niªn hiÖu lµ ThuËn Thiªn. Nhµ Lý thµnh lËp, më ra mét trang sö míi, thanh b×nh. §Þnh ®« Th¨ng Long Ngµy 2 th¸ng 11 n¨m Kû DËu tøc lµ ngµy 21 th¸ng 11 n¨m 1009, ®îc thÕ lùc PhËt gi¸o ®øng ®Çu lµ s V¹n H¹nh cïng c¸c triÒu thÇn ñng hé, Lý C«ng UÈn lªn ng«i hoµng ®Õ. ¤ng thÊy Hoa L chËt hÑp, kinh tÕ n«ng c«ng th¬ng cßn thÊp kÐm, giao th«ng vËn t¶i gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, vÞ trÝ giao th«ng cña s«ng §¸y ®· gi¶m sót "kh«ng ®ñ lµm chç ë cña ®Õ v¬ng, muèn dêi ®« ®i n¬i kh¸c". Bëi vËy c«ng viÖc lín ®Çu tiªn lµ dêi ®« ra §¹i La. §Çu n¨m 1010 nhµ vua viÕt ChiÕu rêi ®«. Bµi chiÕu cã ®o¹n viÕt: "ChØ v× muèn ®ãng ®« ë trung t©m mu toan nghiÖp lín, tÝnh kÕ mu«n ®êi cho con ch¸u, trªn v©ng mÖnh trêi, díi theo ý d©n, nÕu thÊy thuËn tiÖn th× thay ®æi. Cho nªn vËn níc l©u dµi, phong tôc phån thÞnh... ®îc c¸i thÕ rång cuén hæ ngåi. §· ®óng ng«i Nam B¾c, §«ng, T©y, l¹i tiÖn híng nh×n s«ng, tùa nói. §Þa thÕ réng mµ b»ng, ®Êt ®ai cao mµ tho¸ng. D©n c khái chÞu c¶nh khèn khæ, ngËp lôt, mu«n vËt rÊt mùc phong phó, tèt t¬i. Xem kh¾p ®Êt ViÖt ta chØ n¬i nµy lµ th¾ng ®Þa. ThËt lµ chèn héi tô träng yÕu cña bèn ph¬ng ®Êt níc. Còng lµ n¬i kinh ®« bËc nhÊt cña ®Õ v¬ng mu«n ®êi" (§¹i ViÖt sö ký toµn th) Th¸ng t¸m n¨m 1010, Lý C«ng UÈn tõ Hoa L ra §¹i La. ThuyÒn ®ç ë díi thµnh thÊy "cã rång vµng hiÖn lªn thuyÒn ngù, nh©n ®ã ®æi tªn thµnh lµ thµnh Th¨ng Long" (§¹i ViÖt sö ký toµn th). Lý C«ng UÈn tæ chøc c«ng trêng lín x©y thµnh Th¨ng Long. Th¨ng Long thêi Lý ®îc chia thµnh hai khu vùc riªng biÖt, cã hai vßng thµnh bao bäc. Vßng thµnh ngoµi lµ La Thµnh cña Cao BiÒn ®îc gi÷ nguyªn. DÊu vÕt La Thµnh cßn l¹i ngµy nay cã thÓ ph¸c häa nh sau: phÝa ®«ng lµ ®o¹n ®ª s«ng Hång lªn tíi Hå T©y, tiÕp lµ ®o¹n ®êng Hoµng Hoa Th¸m råi ch¹y theo bê t¶ ng¹n s«ng T« LÞch tõ Bëi ®Õn ¤ CÇu GiÊy l¹i tiÕp qua Gi¶ng Vâ ®Õn ¤ Chî Dõa, Kim Liªn råi th¼ng ®êng §¹i Cå ViÖt vµ ®êng TrÇn Kh¸t Ch©n cho ®Õn ¤ §èng M¸c l¹i gÆp ®ª s«ng Hång, víi ®é dµi kho¶ng 30 km. Nh vËy La Thµnh thêi Lý lµ vßng thµnh khÐp kÝn vµ chñ yÕu dùa theo ®Þa h×nh tù nhiªn. Thµnh b»ng ®Êt, ngoµi thµnh lµ s«ng Hång, s«ng T« LÞch vµ nhiÒu ®Çm hå. Vßng thµnh trong ®îc x©y ®¾p b¾t ®Çu tõ khi Lý C«ng UÈn ®Þnh ®« vµ kÐo dµi trong mÊy chôc n¨m sau. Vßng thµnh trong còng chñ yÕu ®îc ®¾p b»ng ®Êt ngoµi cã hµo bao quanh. Thµnh më bèn cöa lín lµ cöa Têng Phï ë phÝa ®«ng, cöa Qu¶ng Phóc ë phÝa t©y, cöa §¹i hng ë phÝa nam, cöa DiÖu §øc ë phÝa b¾c (khu vùc nµy ®Òu thuéc quËn Ba §×nh ngµy nay). Vßng thµnh trong cã hai khu: khu lµm viÖc cña triÒu ®×nh vµ khu ë cña hoµng thÊt. ChiÕm vÞ trÝ trung t©m vµ quan träng nhÊt lµ ®iÖn Cµn Nguyªn, n¬i Vua vµ triÒu thÇn héi häp luËn bµn chÝnh sù. "Bªn t¶ lµ ®iÖn TËp HiÒn, bªn h÷u lµ ®iÖn Gi¶ng Vâ. L¹i më cöa Long Phi th«ng víi cung Nghinh Xu©n, cöa §an Phîng th«ng víi cöa Uy ViÔn. Híng chÝnh nam dùng ®iÖn Cao Minh ®Òu cã thÒm rång. Trong thÒm rång cã hµnh lang dÉn ra xung quanh bèn phÝa. Sau ®iÖn Cµn Nguyªn l¹i dùng hai ®iÖn Long An, Long Thôy lµm n¬i vua nghØ, bªn t¶ x©y ®iÖn NhËt Quang, bªn h÷u x©y ®iÖn NguyÖt Minh, phÝa sau l¹i x©y dùng hai cung Thóy Hoa, Long Thôy lµm chç ë cho cung n÷. Nh vËy thµnh Th¨ng Long thêi Lý trªn b×nh diÖn kiÕn tróc c¸c cung ®iÖn ®îc bè trÝ theo kiÓu trôc ®èi xøng lÊy ®iÖn Cµn Nguyªn (sau gäi lµ ®iÖn Thiªn An) lµm trung t©m nh»m t¨ng thªm tÝnh chÊt t«n nghiªm cña quyÒn lùc nhµ vua. ViÖc ph©n chia thµnh hai khu vùc, còng cã ý nghÜa ph©n biÖt râ rµng th©n phËn c¸c tÇng líp c d©n. Ngoµi khu vùc kiÕn tróc cung ®iÖn cña c¸c vua quan, cung tÇn, Th¨ng Long thêi Lý cßn cã khu vùc réng lín lµ c¸c phè phêng, lµm n«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp vµ th¬ng nghiÖp. Cïng víi s«ng Hång réng lín víi nhiÒu b·i phï sa vßng qua phÝa b¾c vµ phÝa ®«ng, Th¨ng Long cßn cã nhiÒu ®Çm hå, s«ng nhá bao quanh. Hå D©m §µm (Hå T©y) phÝa b¾c, s«ng T« LÞch ven theo phÝa t©y vµ vßng xuèng t©y nam. S«ng Kim Ngu vµ mét sè ®Çm nhá ch¶y xu«i vÒ phÝa nam vµ phÝa ®«ng thµnh §¹i La. GÇn ®ª s«ng Hång còng cã hÖ thèng hå ®Çm (kÐo dµi tõ phÝa nam chî §ång Xu©n, hå Hoµn KiÕm ra khu vùc BÈy MÉu ngµy nay). N¨m 1054, Lý Th¸nh T«ng ®æi tªn níc lµ §¹i ViÖt. Tæ chøc chÝnh quyÒn, triÒu ®×nh vµ c¸c cÊp ®Þa ph¬ng. TriÒu ®×nh. N¨m 1010, Lý Th¸i Tæ chuyÓn c¸c quan chøc tõ Hoa L ra Th¨ng Long thiÕt lËp mét triÒu ®×nh tËp trung quyÒn hµnh vµo tay hoµng ®Õ. C¸c c¬ quan vµ chøc vô chñ yÕu buæi ®Çu vÉn gi÷ theo thÓ thøc triÒu §inh - Lª. Lý Th¸i Tæ vµ c¸c vua tiÕp theo ®Òu dïng nhiÒu biÖn ph¸p t¨ng cêng quý téc hãa vµ quan liªu hãa dßng hä Lý, t¹o ra mét hoµng téc lín ®Ó n¾m c¸c chøc vô chñ chèt cña chÝnh quyÒn. Lý Th¸i Tæ võa lªn ng«i vua lµ ban chøc phong tíc cho con ch¸u, nh÷ng ngêi th©n trong hä hµng cïng c¸c quan l¹i cã c«ng t«n phï. C¸c con cña «ng ®Òu ®îc phong lµ §«ng Chinh V¬ng, Dùc Th¸nh V¬ng, Vò §øc V¬ng, Khai Quèc V¬ng... C¸c V¬ng ®Òu cã phñ ®Ö riªng. Th¸i Tæ cßn phong cho anh lµm Vò Uy V¬ng, chó lµm Vò §¹o V¬ng, con cña Vò Uy V¬ng lµ Trng HiÒn lµm Th¸i óy. Ngêi cã c«ng trî gióp tÝch cùc nh §µo Cam Méc ®îc phong lµm TÝn NghÜa hÇu, ®îc lÊy trëng n÷ cña Lý Th¸i Tæ. C¸c ngêi kh¸c nh TrÇn C¶o ®îc phong lµ tíng c«ng, Ng« §inh lµm khu mËt sø, §µo Th¹c Phô lµm th¸i b¶o, §Æng V¨n HiÕu lµm th¸i phã. Lo¹n ba v¬ng. Ngµy 1 th¸ng 3 n¨m MËu Th×n (1028) Lý Th¸i Tæ mÊt. TriÒu thÇn ®Õn cung Long §øc ®a Th¸i tö PhËt M· lªn ng«i hoµng ®Õ. BiÕt tin nµy, §«ng Chinh v¬ng Lùc cïng víi Dùc Th¸nh V¬ng vµ Vò §øc V¬ng kÐo qu©n cña phñ m×nh vµo CÊm Thµnh. §«ng Chinh V¬ng mai phôc ë phÝa trong CÊm Thµnh, Dùc Th¸nh V¬ng vµ Vò §øc V¬ng phôc qu©n ë cöa Qu¶ng Phóc, ®îi Th¸i tö PhËt M· ®Õn th× ®¸nh óp. PhËt M· tõ cöa Têng Phï vµo ®Õn ®iÖn Cµn Nguyªn, thÊy ®éng, liÒn cho qu©n ®ãng c¸c cöa ®iÖn l¹i vµ sai qu©n lÝnh bè trÝ phßng bÞ. PhËt M· nh×n nh÷ng ngêi hÇu cËn chung quanh hái: "Ta ®èi víi anh em kh«ng phô b¹c chót nµo. Nay ba v¬ng lµm viÖc bÊt nghÜa, quªn ®i mÖnh cña tiªn ®Õ, muèn mu chiÕm ng«i b¸u, c¸c khanh nghÜ thÕ nµo?" - Néi thÞ Lý Nh©n NghÜa th¼ng th¾n tr¶ lêi" "Nay ba v¬ng lµm ph¶n th× lµ anh em hay lµ kÎ thï? Xin cho thÇn ®¸nh mét trËn ®Ó quyÕt ®îc thua". Qu©n ba phñ vÉn v©y bøc gÊp rót. PhËt M· liÖu thÕ kh«ng thÓ k×m ®îc, bÌn giao viÖc ®¸nh dÑp cho Lý Nh©n NghÜa, Lª Phông HiÓu. NghÜa vµ HiÓu më cöa thµnh thóc qu©n tiÕn ®¸nh. Lª Phông HiÓu tuèt g¬m x«ng th¼ng ®Õn cöa Qu¶ng Phóc h« to: "Bän Vò §øc V¬ng trong bông ngÊm ngÇm lµm ®iÒu ph¶n tr¾c, trªn quªn ¬n tiªn ®Õ, díi tr¸i nghÜa t«i con, Phông HiÓu xin d©ng lìi g¬m nµy". Råi th¼ng ®Õn bªn ngùa Vò §øc V¬ng, b¾t sèng Vò §øc vµ giÕt t¹i trËn. Qu©n ba v¬ng phñ tan ch¹y, bÞ giÕt gÇn hÕt. §«ng Chinh vµ Dùc Th¸nh tho¸t th©n. Ngµy 4 th¸ng 3 n¨m MËu Th×n (1028) §«ng Chinh vµ Dùc Th¸nh ®Õn xin chÞu téi. Vua tha téi chÕt. Ba v¬ng §«ng Chinh, Dùc Th¸nh vµ Vò §øc ®· lµm n¸o lo¹n triÒu ®×nh, ng«i hoµng ®Õ cña PhËt M· nghiªng ngöa. ¤ng nghÜ r»ng cÇn ph¶i cè kÕt chÆt chÏ víi c¸c quý téc hä Lý vµ triÒu thÇn h¬n n÷a th× míi gi÷ v÷ng ng«i vua, triÒu ®×nh míi æn ®Þnh, råi ®Æt ra lÔ thÒ ®Òn §ång Cæ (nay lµ quËn Ba §×nh, hµ Néi). Ngµy 25 th¸ng 3 (©m lÞch) hµng n¨m tÊt c¶ con ch¸u hä Lý, c¸c ®¹i thÇn trong triÒu chØnh ®èn ®éi ngò, treo g¬m gi¸o tríc thÇn vÞ §ång Cæ cïng nhau uèng m¸u ¨n thÒ: "lµm con bÊt hiÕu, lµm t«i bÊt trung xin thÇn minh giÕt chÕt". Ngêi nµo trèn tr¸nh kh«ng ®Õn bÞ ph¹t 50 trîng. Sau néi lo¹n ba v¬ng, Lý Th¸i T«ng t¨ng cêng thªm vâ quan. Nh÷ng bÇy t«i th©n tÝn nh Lª Phông HiÓu, Lý Nh©n NghÜa ®îc gi÷ c¸c chøc vô chñ chèt trong triÒu. Thêi Lý, ngo¹i thÝch lµ bé phËn n¾m chøc vô lín trong triÒu ®×nh, ®iÓn h×nh lµ viÖc Lý Anh T«ng dïng §ç Anh Vò, em cña §ç Th¸i hËu. Uy thÕ cña Vò rÊt lín, "Vò l¹i t th«ng víi Lª Th¸i hËu, nh©n thÕ lµ cµng kiªu c¨ng, ë triÒu ®×nh th× tho¸t tay lín tiÕng, sai b¶o quan l¹i th× hÊt hµm ra hiÖu, mäi ngêi ®Òu liÕc nhau kh«ng d¸m nãi" (§¹i ViÖt sö ký toµn th). Vµo ®Çu thÕ kû 13, chÝnh hä TrÇn ë H¶i Êp (Th¸i B×nh) ®· lîi dông thÕ ngo¹i thÝch ®a ngêi vµo n¾m chÝnh quyÒn råi lËt ®æ nhµ Lý. Trong triÒu ®×nh, ®¹i thÇn ®øng ®Çu hai ban v¨n vâ lµ tÓ tíng vµ c¸c ¸ tíng. TÓ tíng gi÷ chøc Phô quèc th¸i phã víi danh hiÖu "b×nh ch¬ng qu©n quèc träng sù". Cã ngêi l¹i mang thªm danh chøc trong tam th¸i (th¸i s, th¸i phã, th¸i b¶o), trong tam thiÕu (thiÕu s, thiÕu phã, thiÕu b¶o). Cã thÓ kÓ mét sè tÓ tíng nhiÒu danh väng thêi Lý nh Lý Thêng KiÖt lµm Th¸i phã phô quèc thîng tíng qu©n, Lý §¹o Thµnh lµm Th¸i phã B×nh ch¬ng qu©n quèc träng sù thêi Lý Th¸nh T«ng; T« HiÕn Thµnh gi÷ chøc NhËp néi kiÓm hiÖu Th¸i phã b×nh ch¬ng qu©n quèc träng sù, (Thêi Lý Anh T«ng) còng næi tiÕng lµ ngêi chÝnh trùc. HiÖn nay khã mµ x¸c ®Þnh cô thÓ hµm chøc, phÈm trËt vµ nhiÖm vô cña tõng quan chøc thêi Lý. Nh×n chung th× m« h×nh tæ chøc trªn ngµy cµng ®îc cñng cè, ®Æc biÖt thêi Lý Nh©n T«ng (1072-1127). ChÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng c¸c cÊp Võa míi lªn ng«i, Lý Th¸i Tæ chia l¹i c¸c khu vùc hµnh chÝnh trong níc, ®æi 10 ®¹o thêi §inh - Lª thµnh c¸c lé vµ phñ. §Õn ®Çu ®êi Lý Nh©n T«ng, trªn ®Þa bµn c¶ níc ®· cã 24 phñ - lé. Díi phñ lµ huyÖn vµ díi huyÖn lµ h¬ng (Cã tµi liÖu ghi chÐp h¬ng t¬ng ®¬ng huyÖn. Cã thÓ nh vËy, v× ®øng ®Çu h¬ng lµ lo¹i x· quan). §©y lµ c«ng cuéc c¶i tæ hµnh chÝnh cã quy m« lín, gãp phÇn quan träng trong c«ng cuéc qu¶n lý toµn diÖn ®Êt níc, t¹o nªn søc m¹nh cho Nhµ níc hä Lý, cho quèc gia §¹i ViÖt tËp trung h¬n. Ch©u Cæ Ph¸p - quª h¬ng hä Lý - ®æi thµnh phñ Thiªn §øc, vïng cè ®« Hoa L thµnh phñ Trêng Yªn, ®æi trÊn TriÒu D¬ng thµnh ch©u VÜnh An. N¨m 1036 ®æi Hoan Ch©u thµnh ch©u NghÖ An vµ ¸i Ch©u thµnh phñ Thanh Hãa. C¨n cø vµo D ®Þa chÝ (cña NguyÔn Tr·i, thÕ kû 15) vµ §¹i Nam nhÊt thèng chÝ (thÕ kû 19) cã thÓ biÕt ®îc vÞ trÝ mét sè lé, phñ, ch©u sau: + Lé H¶i Thanh nay thuéc Nam §Þnh, Th¸i B×nh; lé Trêng Yªn nay lµ Ninh B×nh, phñ Lý Nh©n nay thuéc vïng ®Êt Hµ Nam. + Phñ Phó L¬ng sau ®æi lµ ch©u Th¸i Nguyªn nay lµ Th¸i Nguyªn; ch©u Vò L¹c nay lµ B¾c C¹n. + Ch©u NghÖ An (sau ®æi lµ phñ) gäi lµ ®Êt tr¹i t¬ng øng víi vïng NghÖ - TÜnh. + Phñ Thanh Hãa còng gäi lµ ®Êt tr¹i, nay lµ tØnh Thanh Hãa. + Ch©u Ch©n §¨ng lµ vïng Phó Thä. + Ch©u §»ng vµ ch©u Kho¸i lµ tØnh Hng Yªn. + Ch©u Hång nay lµ tØnh H¶i D¬ng vµ H¶i Phßng. + Ch©u VÜnh An nay lµ tØnh Qu¶ng Ninh. + Ch©u (sau gäi lµ lé) Quèc Oai lµ vïng Hµ T©y. + §¹o L©m T©y lµ vïng T©y B¾c. + Lé øng Thiªn bao gåm kinh ®« Th¨ng L¨ng lµ vïng Hµ Néi vµ mét phÇn ®Êt phÝa nam Hµ Néi thuéc tØnh Hµ T©y. + Lé B¾c Giang lµ c¸c tØnh B¾c Ninh vµ B¾c Giang. + Lé L¹ng Giang lµ vïng L¹ng S¬n vµ phÇn huyÖn L¹ng Giang, Lôc Nam, Lôc Ng¹n cña B¾c Giang. + Ch©u L©m B×nh lµ tØnh Qu¶ng B×nh. +... C¸ch gäi lé, phñ, ch©u kh«ng thèng nhÊt lµ do kiÓu thøc qu¶n lý vµ chÝnh s¸ch cña triÒu ®×nh ®èi víi tõng vïng d©n c vµ ®Þa lý cã kh¸c nhau. ë ®ång b»ng s«ng Hång th× ®îc gäi lµ lé hay phñ. ë miÒn nói th× gäi lµ ch©u hay ®¹o. ChÝnh s¸ch cña nhµ Lý ®èi víi miÒn nói nãi chung, lµ n¬ng nhÑ, "rµng buéc" (ki mi) lµ chñ yÕu. Vïng ®Êt xa kinh ®« nh Thanh Hãa vµ NghÖ An th× lóc ®Çu gäi lµ ch©u, sau gäi lµ phñ, cßn gäi lµ trÊn, tr¹i. Nh÷ng c¸ch gäi kh¸c nhau (phñ, lé, trÊn, ®¹o, ch©u) thÓ hiÖn tÝnh chÊt tËp trung cña Nhµ níc cha thËt trtÖt ®Ó. §øng ®Çu phñ, lé lµ tri phñ, ph¸n phñ (cã tµi liÖu ghi lµ th«ng ph¸n). Mçi phñ (lé, ch©u) bao gåm nhiÒu huyÖn. Ngêi ®øng ®Çu ®¬n vÞ hµnh chÝnh cÊp huyÖn - nhiÒu tµi liÖu ghi lµ quËn thêng ®îc gäi lµ huyÖn lÖnh. HuyÖn bao gåm nhiÒu h¬ng. ë kinh ®« th× gäi lµ giai (hai nhai) ë miÒn nói gäi lµ s¸ch hay ®éng. Th¨ng Long thêi Lý cã 61 giai, ph©n bè chñ yÕu ë quanh vïng hå D©m §µm. T¬ng truyÒn c¸c giai Hå KhÈu, Nghi Tµm, NghÜa §«, Nhîc C«ng ®· xuÊt hiÖn vµo thêi ®ã. C¸c h¬ng Êp ë n«ng th«n thêng bao gåm mét sè lµng xãm. Mét sè lµng quª do mét sè dßng hä c tró vµ qu¶n lý. Ch¼ng h¹n nh Lu Gia Th«n, cßn gäi lµ Lu X¸, (x· Canh T©n, Hng Hµ, Th¸i B×nh) lµ lµng cña hä Lu. HÖ thèng t¨ng quan Lùc lîng PhËt gi¸o rÊt lín, cµng vÒ sau cµng ph¸t triÓn. PhËt gi¸o ®· ®«ng ngêi l¹i cã ruéng ®Êt riªng, kh«ng thÓ kh«ng cã tæ chøc tham gia chÝnh quyÒn ë trung ¬ng vµ c¸c ®Þa ph¬ng. C¸c vua Lý kÕ thõa tæ chøc t¨ng quan thêi §inh - Lª. §©y lµ tæ chøc cã tÝnh chÊt t«n gi¸o, liªn quan chÆt chÏ víi hÖ thèng nhµ níc. Mét sè t¨ng sÜ cã ®¹o cao, cã häc vÊn uyªn b¸c ®îc nhµ vua t«n träng, coi nh lµ thÇy th× ®îc phong lµ Quèc s. Quèc s ë ®©y kh«ng ph¶i cã cè vÊn chÝnh trÞ, mµ chØ lµ ngêi gióp nhµ vua hiÓu biÕt vÒ ®¹o nghÜa PhËt gi¸o. Sau V¹n H¹nh lµ c¸c vÞ Viªn ChiÕu, Th«ng BiÖn, Viªn Th«ng, Kh«ng Lé ®îc ban hiÖu quèc s. HÖ thèng t¨ng quan lµ tæ chøc ®éc ®¸o cña triÒu Lý. Nã kh«ng ph¶i lµ tæ chøc hµnh ®¹o víi c¸c chøc vô nh hßa thîng, ®¹i ®øc, yÕt ma v.v... T¨ng quan triÒu Lý lµ nh÷ng ngêi gióp cho nhµ vua, qu¶n lý, c¸c t¨ng ®å vÒ mÆt hµnh chÝnh, ®ång thêi trªn thùc tÕ còng lµ ngêi b¶o vÖ quyÒn lîi cña PhËt gi¸o. |
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang