T×nh h×nh kinh tÕ -
v¨n hãa - x· héi ¢u L¹c ThÕ kû 2 tríc C«ng nguyªn cho ®Õn ®Çu C«ng nguyªn vÉn lµ thêi kú tån t¹i cña c¬ cÊu v¨n minh §«ng S¬n víi m« h×nh kinh tÕ - v¨n hãa n«ng nghiÖp lóa níc cæ truyÒn ë s¬ kú thêi ®¹i s¾t ViÖt Nam. Qua c¸c di chØ kh¶o cæ häc vµ mé t¸ng cæ thuéc thêi kú nµy - di chØ vµ mé t¸ng §êng Cå (Hµ T©y), §«ng S¬n, ThiÖu D¬ng (Thanh Hãa), Lµng V¹c (NghÖ An), nh÷ng khu mé t¸ng quan tµi h×nh thuyÒn (hoÆc quan tµi b»ng th©n c©y khoÐt rçng) ë H¶i Hng, Hµ T©y, Nam §Þnh, B¾c Ninh..., kho trèng ®ång, lìi cµy ®ång, r×u, mai, cuèc ®ång, mòi tªn, mòi gi¸o ®ång Cæ Loa (Hµ Néi), v.v. ta thÊy râ v¨n minh §«ng S¬n víi nh÷ng truyÒn thèng l©u ®êi, tiÕp tôc tån t¹i. §å ®ång vµ ®å gèm, vò khÝ (dao g¨m, gi¸o m¸c, r×u, m¶nh gi¸p...) vµ c«ng cô (lìi cµy, cuèc, mai, r×u, ®ôc...), dông cô (thè th¹p, b×nh vß...), ®å trang søc (khuyªn tai, vßng tay, lôc l¹c...) vµ ®å nghÖ thuËt vµ t«n gi¸o (trèng ®ång, khung ch¹m, tîng ngêi vµ thó...) vÉn gi÷ nh÷ng s¾c th¸i ph¬ng Nam - §«ng S¬n vµ ¶nh hëng T©n Ninh, Sa Huúnh - râ nÐt. Sù hiÖn diÖn ®Ých thùc cña c¬ cÊu v¨n minh §«ng S¬n - c¸i kú diÖu cña nÒn mãng ViÖt cæ mÊy tr¨m n¨m ®Çu thêi "B¾c thuéc" ph¶n ¸nh søc sèng m·nh liÖt cña nÒn v¨n minh ViÖt cæ, tinh thÇn bÒn bØ chèng ®ång hãa, chèng mäi thø pha t¹p x©m nhËp cã hÖ thèng, cã tæ chøc cña bän thèng trÞ ph¬ng B¾c. Nhng chñ nh©n cña nÒn v¨n minh ViÖt cæ - ngêi ¢u, ngêi L¹c... kh«ng hÒ bµi ngo¹i mï qu¸ng mµ vÉn hÊp thô cã chän läc nh÷ng yÕu tè v¨n hãa ngo¹i sinh vµ biÕn thµnh c¸i vèn cña m×nh, lµm phong phó thªm b¶n s¾c riªng cña m×nh. §· cã sù truyÒn b¸ lèi sèng, v¨n minh - v¨n hãa H¸n trªn ®Êt ViÖt, truyÒn b¸ «n hßa, qua giao lu kinh tÕ - v¨n hãa, qua di d©n Trung Quèc sang ë ®Êt ViÖt, truyÒn b¸ cìng bøc, qua bän ®« hé hµnh chÝnh - qu©n sù. ë díi ¸ch thèng trÞ vµ bãc lét cña nhµ TriÖu vµ nhÊt lµ cña nhµ T©y H¸n vµ do di d©n H¸n sang ®Êt ViÖt ngµy cµng ®«ng, l¹i "ë lÉn lén víi ngêi ViÖt" (1). Dï sím hay muén, ®· b¾t ®Çu x¶y ra sù giao tiÕp vµ ®an xen v¨n hãa, mét sù hçn dung v¨n hãa cìng bøc. B¾t ®Çu mét qu¸ tr×nh n¨ng ®éng, trªn c¬ tÇng ViÖt ®· vËn hµnh mét c¬ chÕ H¸n, trong ®ã lèi sèng vµ v¨n hãa ViÖt, tiÕp xóc l©u dµi vµ trùc tiÕp víi v¨n hãa H¸n, ®· diÔn tiÕn díi ¶nh hëng cña v¨n hãa H¸n - v¨n hãa thèng trÞ - vµ ®ang biÕn ®æi tõ m« h×nh §«ng S¬n cæ truyÒn sang mét m« thøc míi - m« thøc ViÖt - H¸n. Trong giai ®o¹n nµy, c¬ së kinh tÕ vÉn lµ n«ng nghiÖp víi tµn d cña n«ng cô ®¸ (r×u, cuèc), gç (mai, cuèc, vå...), nhiÒu n«ng cô ®ång thau (lìi cuèc, cµy, xÎng, r×u, h¸i...) vµ mét sè n«ng cô s¾t (r×u - cã r×u s¾t lìi xÐo pháng chÕ r×u ®ång lìi xÐo §«ng S¬n - lìi mai, cuèc...). C¬ cÊu c©y trång vÉn lµ c©y lóa níc lµm nguån chñ ®¹o. Giao chØ - ®ång b»ng B¾c Bé - nhiÒu lóa, thêng ph¶i cÊp cho Hîp Phè - d©n chuyªn mß ngäc trai - vµ cho Cöu Ch©n - thêng thiÕu ¨n (2). V× cha cñng cè ®îc bé m¸y thèng trÞ vµ bãc lét, buæi ®Çu nhµ H¸n ph¶i chë lóa ë c¸c quËn miÒn b¾c xuèng nu«i quan l¹i sÜ tèt ®ãng ë c¸c quËn míi chinh phôc ®îc (3). Cha t×m thÊy lìi cµy s¾t trong c¸c di chØ thêi nµy. Qua ®iÒu tra vµ khai quËt kh¶o cæ, ta thÊy ®å ®ång cßn chiÕm u thÕ, ®å s¾t míi t×m thÊy Ýt, hoÆc cã ®å ®ång s¾t tiÕp hîp (dao, g¬m, gi¸o: chu«i ®ång lìi s¾t). Bªn c¹nh nghÒ n«ng trång lóa lµ nghÒ trång d©u nu«i t»m, trång b«ng, ®ay, gai ®Ó cã c¸i mÆc. S¸ch H¸n Th còng nãi: Giao ChØ ë gÇn bÓ, cã nhiÒu hoa qu¶. Ngêi Trung Quèc ®Æc biÖt chó ý ®Õn long nh·n vµ v¶i qu¶ cña ngêi ViÖt, ngoµi ra lµ chuèi, quÝt, m¬... Hoa qu¶ cña miÒn ViÖt bÞ biÕn thµnh cèng phÈm cho nhµ H¸n. N¨m Nguyªn §Ønh thø 6 (111 tr.CN) sau khi ph¸ ®îc Nam ViÖt, H¸n Vò §Õ sai x©y Phï LÖ cung (Cung V¶i qu¶) ë kinh ®« Trêng An (ThiÓm T©y) ®Ó trång c¸c c©y cá kú l¹ míi lÊy ®îc ë miÒn ®Êt ViÖt. H¸n Vò §Õ sai ®em 100 c©y v¶i, 2 c©y chuèi tiªu... trång ë vên Phï LÖ cung nhng kh«ng mét c©y nµo sèng, lu«n n¨m d©n ph¶i chuyÓn c©y vÒ trång, trång råi l¹i chÕt. Qu¶ v¶i bÞ sung lµm ®å tuÕ cèng, viÖc phu dÞch chuyªn chë v¶i cèng trë thµnh mét tai häa lín cña nh©n d©n ta (4). Nhµ H¸n ®Æt chøc Phè tu quan ë Nam H¶i vµ chøc Tu quan ë huyÖn Liªn L©u quËn Giao ChØ (ThuËn Thµnh, B¾c Ninh) ®Ó coi viÖc d©ng hoa tiÕn qu¶, thøc ¨n. Còng tõ ®êi H¸n Vò §Õ, ë Giao ChØ cã ®Æt chøc QuÊt quan (quan coi quÝt) ¨n l¬ng 200 th¹ch lóa mçi n¨m, chuyªn tr¸ch viÖc cèng quÝt ngù (5). BÊy giê - vµ h¼n lµ tõ tríc ®ã - ngêi ViÖt ®· trång mÝa - mét c©y gèc miÒn h¶i ®¶o ph¬ng Nam Th¸i B×nh D¬ng - vµ lµm ®êng tõ mÝa. Cã n¨m, vua Nam ViÖt ®· nép cèng cho H¸n Cao §Õ (206-105 tr.CN) 5 héc th¹ch mËt (®êng phÌn?) (6). H¸n Th còng chÐp r»ng ngêi L¹c ViÖt cã 5 gièng gia sóc lµ tr©u, lîn, gµ, dª, chã (7). Sø gi¶ nhµ TriÖu ë Giao ChØ, Cöu Ch©n ®· ®em 100 tr©u bß, 1.000 hò rîu nép Lé B¸c §øc xin hµng H¸n. Nam ViÖt còng ®· tiÕn hµnh mua ngùa cña Trung Quèc ®Ó ch¨n nu«i. NÒn thñ c«ng nghiÖp cæ truyÒn ë ¢u L¹c vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn, kÌm theo lµ mét sè truyÒn thèng kü thuËt vµ kinh nghiÖm s¶n xuÊt míi cña ngêi H¸n. §å ®ång §«ng S¬n tiÕp tôc ®îc s¶n xuÊt, bªn c¹nh ®ã lµ ®å ®ång H¸n (®Ønh, biÓn hå, g¬m, qua, g¬ng ®ång...). Trong mét sè lß gèm thêi thuéc H¸n ph¸t hiÖn ë Tam Thä (§«ng S¬n, Thanh Hãa) cã mét sè m¶nh gèm cã hoa v¨n gièng nh c¸c m¶nh gèm ph¸t hiÖn ë ®Þa ®iÓm §«ng S¬n, ThiÖu D¬ng... §iÒu ®ã chøng tá nh÷ng ®å gèm ®ã ®îc chÕ t¸c ë b¶n ®Þa - thî thñ c«ng H¸n di c, thî ViÖt ®Þa ph¬ng - tuy m« pháng theo mét vµi h×nh lo¹i B¾c ph¬ng. ë §«ng S¬n, ThiÖu D¬ng (Thanh Hãa), Xu©n La (Hµ Néi)... t×m thÊy nh÷ng m¶nh v¶i, lôa in trªn ®å ®ång vµ mét sè däi xe sîi. C¸c t¸c gi¶ Sö ký vµ TiÒn H¸n th ghi r»ng ngêi L¹c ViÖt trång d©u, ®ay, gai, nu«i t»m, xe sîi dÖt cöi vµ cã lo¹i v¶i c¸t b¸ (v¶i b«ng) rÊt mÞn, nhá sîi. Ngêi L¹c ViÖt, cho ®Õn ®Çu C«ng nguyªn, ngoµi v¸y, khè, kh¨n... cßn mÆc "lo¹i ¸o v¶i nh h×nh ch¨n ®¬n, xá ®Çu qua ë gi÷a". TÊm ¸o dµi duyªn d¸ng cña ngêi phô n÷ ViÖt Nam - theo nhiÒu nhµ d©n téc häc - cã nguån gèc tõ c¸i ch¨n ®¬n. NghÒ lµm muèi ë vïng ven biÓn, ch¾c ch¾n ®· ph¸t triÓn tõ thêi V¨n Lang - ¢u L¹c, tíi nay vÉn gi÷ vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Cïng víi kü thuËt g©y men cæ truyÒn (kiÓu rîu cÈm, rîu nÕp...) dÇn dµ ngêi ViÖt còng tiÕp thu kü thuËt chng cÊt cña ngêi H¸n ®Ó nÊu rîu. Rîu g¹o cña ngêi ViÖt ®· tõng lµ mãn hµng tiÕn cèng vua quan nhµ H¸n (8). Bän ®« hé nhµ H¸n sím n¾m lÊy ®Æc quyÒn mua b¸n muèi - s¾t - rîu ë c¸c miÒn "phiªn thuéc" ®Ó t¨ng cêng bãc lét vÒ kinh tÕ, k×m h·m s¶n xuÊt vµ chÕ ngù vÒ mÆt chÝnh trÞ TiÒn H¸n th chÐp: "(BÊy giê) trong thiªn h¹, xÐt ngôc tông ®Õn hµng v¹n viÖc, thu thuÕ phó ®Õn hµng tr¨m phÇn, ®Æt ra mãn lîi chuyªn b¸n muèi, s¾t, rîu ®Ó gióp vµo viÖc chi dïng, thÕ mµ cßn kh«ng ®ñ ®îc" (9). Khi cha chinh phôc ¢u L¹c, níc Nam ViÖt cña TriÖu §µ ®· tiÕn hµnh bu«n b¸n víi miÒn néi ®Þa Trung Quèc. NhiÒu binh khÝ b»ng s¾t vµ ®å ®ång ChiÕn Quèc ®· t×m thÊy trong c¸c mé t¸ng thuéc v¨n hãa Nam ViÖt ë Qu¶ng Ch©u. Sang ®êi Cao HËu, "h÷u t xin cÊm ngêi ViÖt mua ®å s¾t ë cöa quan". §êng s«ng Hång còng nh ®êng s«ng T©y Giang lµ nh÷ng ®êng giao th«ng thiªn nhiªn nèi liÒn miÒn ¢u L¹c, Nam ViÖt víi miÒn "T©y Nam Di" (t©y nam Trung Quèc), qua ®ã víi Thôc, víi miÒn th¶o nguyªn còng nh víi kinh ®« Trêng An cña nhµ H¸n. Phiªn Ngung cña Nam ViÖt, tøc Qu¶ng Ch©u cña H¸n sau nµy, lµ mét n¬i ®« héi, mét trung t©m bu«n b¸n lín cña miÒn nam. ë ®©y cã c¶ sù bu«n b¸n n« t×. Trong lêi kÓ téi Cï th¸i hËu, tÓ tíng Nam ViÖt lµ L÷ Gia cã nãi: "Th¸i hËu lµ ngêi Trung Quèc... ®em nhiÒu ngêi ®i theo ®Õn Trêng An råi b¸n cho ngêi ta lµm ®ång béc" (10). ë Giao Ch©u thêi thuéc H¸n còng vÉn cã hiÖn tîng mua b¸n n« t×. TiÒn H¸n th chÐp viÖc mét tªn hÇu tíc nhµ H¸n - gèc Nam ViÖt - lµ Ých X¬ng "n¨m thø 4 hiÖu Ngò Phîng (54 tr.CN) can téi lµm th¸i thó Cöu Ch©n, trém sai ngêi mua sõng tª vµ n« t×, tang vËt cã tr¨m v¹n trë lªn" (11). Cã lÏ viÖc mua b¸n n« t×, sõng tª còng nh c¸c lo¹i thæ s¶n quý kh¸c cña miÒn nµy bÞ ®Æt díi quyÒn qu¶n chÕ nghiªm ngÆt cña chÝnh quyÒn ®« hé. Sö s¸ch còng chÐp ®Õn viÖc Giao ChØ b¸n lóa g¹o cho Cöu Ch©n vµ Hîp Phè. NhiÒu l¸i bu«n Trung Quèc ®Õn ®Êt ViÖt bu«n b¸n. TiÒn H¸n th chÐp: "§Êt ViÖt ë gÇn biÓn, cã nhiÒu tª, voi, ®åi måi, ngäc, ch©u, ngäc ky (ch©u lµ ngäc trai, ky lµ h¹t ch©u kh«ng trßn), vµng, ®ång, hoa qu¶, v¶i. Ngêi Trung Quèc ®i l¹i bu«n b¸n, phÇn nhiÒu trë nªn giµu cã. Phiªn Ngung lµ n¬i ®« hé cña miÒn Êy" (12). §Êt níc ta bÞ thu hót vµo thÞ trêng trong ngoµi níc cña Trung Quèc. Do vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, do sù phong phó vÒ s¶n phÈm nhiÖt ®íi, ch©u Giao trë thµnh mét tr¹m quan träng trªn ®êng giao th«ng biÓn gi÷a Trung Quèc vµ c¸c níc phÝa Nam, Th¸i B×nh D¬ng vµ phÝa ®«ng Ên §é D¬ng. Tµi liÖu duy nhÊt chÐp vÒ con ®êng giao th«ng biÓn gi÷a Trung Quèc vµ Ên §é D¬ng trong giai ®o¹n nµy lµ mét ®o¹n trong TiÒn H¸n th. S¸ch nµy viÕt nh sau (13): "Tõ miÒn quan ¶i NhËt Nam, Tõ V¨n thuéc Hîp Phè ®i thuyÒn 5 th¸ng ®Õn níc §« Nguyªn. L¹i ®i thuyÒn mÊt 4 th¸ng, cã níc Êp-l«-mét. L¹i ®i thuyÒn kho¶ng h¬n hai m¬i ngµy, ®Õn níc S©m-ly. §i bé h¬n mêi ngµy, ®Õn níc Phï-cam-®«-l«. Tõ níc Phï-cam-®«-l«, ®i thuyÒn h¬n 2 th¸ng, cã níc Hoµng Chi. Tôc d©n ë ®ã, ®¹i ®Ó gièng nh Chu Nhai, miÒn Êy ®Êt réng, ngêi ®«ng, nhiÒu vËt l¹. Tõ ®êi Vò §Õ trë l¹i ®©y ®Òu d©ng cèng. Cã nh÷ng dÞch trëng theo quan Hoµng m«n cïng nh÷ng ngêi hëng øng mé ®Òu ®i biÓn, mua minh ch©u, bÝch lu ly, ®¸ kú, vËt l¹; ®em theo vµng th¸m vµ c¸c ®å t¬ dÖt. §Õn níc nµo còng ®îc cho ¨n vµ cho ngêi ®i cïng. ThuyÒn bu«n cña Man Di chuyªn chë, ®em hãa vËt ®Õn, còng lîi cho viÖc giao dÞch. [BÞ] cíp cña giÕt ngêi, l¹i khæ nçi gÆp sãng to, bÞ ®¾m chÕt; ngêi kh«ng chÕt th× vµi n¨m míi trë vÒ ®îc. "Ngäc ch©u to cã viªn chu vi ®Õn hai tÊc. Kho¶ng niªn hiÖu Nguyªn Thñy ®êi BÝnh §Õ (1-5), V¬ng M·ng lµm phô chÝnh, muèn tá uy ®øc, cho Hoµng Chi v¬ng nhiÒu cña, khiÕn sai sø sang d©ng tª ngu sèng. "Tõ Hoang Chi, ®i thuyÒn kho¶ng 8 th¸ng ®Õn Bi-t«ng. §i thuyÒn ®é 2 th¸ng, ®Õn biªn c¶nh huyÖn Tîng L©m quËn NhËt Nam. PhÝa nam Hoµng Chi, cã níc DÜ-tr×nh-bÊt. DÞch sø nhµ H¸n ®Õn ®ã th× quay vÒ". §o¹n v¨n trªn, tuy gi¶n lîc nhng còng cho ta biÕt t×nh h×nh ®¹i kh¸i vÒ viÖc giao lu hµng hãa gi÷a Trung Quèc, ch©u Giao víi c¸c níc miÒn biÓn ph¬ng Nam vµ Ên §é thêi TiÒn H¸n. 1. §Þa ®iÓm xuÊt ph¸t cña l¸i bu«n nhµ H¸n lµ ®Êt Tõ V¨n, Hîp Phè, tøc lµ miÒn b¸n ®¶o L«i Ch©u ngµy nay. 2. Khi ®i vµ khi vÒ, thuyÒn bu«n ®Òu ghÐ qua NhËt Nam, tøc miÒn ®Êt tõ Qu¶ng B×nh ®Õn §µ N½ng ngµy nay (Tîng L©m lµ ®Êt Qu¶ng Nam). ThuyÒn bu«n ghÐ NhËt Nam lµ ®Ó bu«n mua thæ s¶n ë ®ã. 3. Khi b¾t ®Çu ®i, l¸i bu«n nhµ H¸n ®i theo thuyÒn Trung Quèc; tíi c¸c miÒn xa, th× ®i "thuyÒn cña Man Di" nghÜa lµ thuyÒn bu«n cña c¸c níc vïng biÓn ph¬ng Nam. Lóc nµy kü thuËt hµng h¶i cña Ên §é ®· cã nhiÒu tiÕn bé. Ên §é trë thµnh mét cêng quèc trªn ®êng th¬ng m¹i quèc tÕ ë ph¬ng §«ng vµ ®· ph¸t triÓn ¶nh hëng cña m×nh tíi c¸c quèc gia gäi lµ "Ên hãa" ë miÒn biÓn ph¬ng Nam, trong ®ã cã miÒn ®Êt Nam ViÖt Nam hiÖn nay" (14). 4. Nh÷ng ngêi Trung Quèc "®i vµo biÓn", lµ nh÷ng dÞch trëng thuéc Hoµng m«n quan. Hoµng m«n lÖ thuéc ThiÕu phñ, tøc phñ Th¸i gi¸m. §iÒu ®ã cã lÏ chøng tá nh÷ng ngêi ®i bu«n ë biÓn Nam thêi H¸n - nghÒ bu«n "quan doanh" - phÇn lín lµ ho¹n quan (trung quan). 5. Hµng hãa Trung Quèc ®em ®i ®æi, lµ vµng vµ c¸c ®å t¬ lôa. T¬ lôa Trung Quèc bÊy giê næi tiÕng nhÊt thÕ giíi do "con ®êng lôa" qua Trung ¸ vµ ®êng biÓn qua biÓn §«ng mµ truyÒn tíi Ên §é, Ba T, Ai CËp, Siria... Hµng hãa Trung Quèc cÇn mua lµ ngäc ch©u - tøc ngäc trai, bÝch lu li (verulia - tøc thñy tinh, pha lª), ®¸ kú, vËt l¹... Ph¬ng thøc ®æi ch¸c lµ dïng vµng vµ hµng t¬ lôa dÖt ®æi lÊy hµng. 6. Th¬ng m¹i quèc tÕ trªn mÆt biÓn lóc bÊy giê còng nh c¸c thêi kú sau ®i liÒn víi nghÒ cíp biÓn. Bªn thuyÒn bu«n "Man Di" phô tr¸ch chuyªn chë th¬ng nh©n vµ hãa vËt còng cã nh÷ng thuyÒn tæ chøc viÖc cíp bãc c¸c ngêi ®i biÓn. ë vïng biÓn §«ng, ngêi Ch¨m giái nghÒ ®i biÓn, giái ®ãng thuyÒn biÓn, cã nh÷ng ®ãng gãp lín vµo luång th¬ng m¹i trªn biÓn. §ång thêi ngêi Ch¨m cã mét bé phËn lµm nghÒ cíp biÓn. 7. Tªn c¸c níc, c¸c vïng miÒn biÓn §«ng vµ Ên §é D¬ng cã liªn hÖ bu«n b¸n víi Trung Quèc vµ ch©u Giao nªu lªn trong TiÒn H¸n th hiÖn nay rÊt khã kh¶o s¸t. Mét vµi häc gi¶ cho r»ng c¸c níc Êy bao gåm tõ miÒn Abyssinie (tøc Ethiopia ngµy nay) ë phÝa t©y cho ®Õn M· Lai ë phÝa ®«ng. Cã ngêi cho r»ng nh÷ng "níc" Êy chØ quanh quÊt thuéc miÒn Indonesia ngµy nay. Nh÷ng gi¶ thiÕt cña §»ng - ®iÒn Phong - b¸t vµ G Ferand (15) ®îc nhiÒu ngêi thõa nhËn h¬n c¶. Theo hai «ng, Hoµng Chi tøc lµ ®« thµnh KiÕn- chÝ- bæ la (Kancipura) nay lµ Conjeveram ë t©y nam Madras, Ên §é, 46 dÆm - cña níc §¹t-la-ti trµ (Dravida) chÐp trong T©y vùc ký (q.10). Níc §«-Nguyªn, tøc lµ níc §«-c«n hay §«-qu©n chÐp trong Th«ng ®iÓn (q.188), nay thuéc b¸n ®¶o M· Lai. Níc Êp-l«-mét tøc níc C©u-l©u-mét ë phÝa ®«ng nam níc Bµn-bµn, chÐp trong T©n §êng th, Nam Man truyÖn, nay thuéc miÒn bê biÓn MiÕn §iÖn. Níc S©m-ly cã thÓ lµ thµnh TÊt-li cña PhiÕu-quèc chÐp trong hµnh tr×nh cña Gi¶ §am ®êi §êng. Níc Phï-cam-®«-l« lµ thµnh Bå-cam (Pugan, Pagan) cña MiÕn §iÖn, B×-t«ng tøc lµ ®¶o Pi-xang (Pisang) cña Malaysia... §Êy míi chØ lµ gi¶ thuyÕt. ë tríc C«ng nguyªn, t¹i phÝa nam Ên §é cã 2 quèc gia næi tiÕng: Cola ë gi÷a hai thµnh Trichinopoly vµ Tangore, vµ Pandya ë vïng Madras. Sau ®ã triÒu ®¹i Pallava thay thÕ triÒu ®¹i Andhras thÇn phôc c¶ hai níc, dùng ®« ë Kancipura, v¨n hãa rÊt thÞnh. Cã thÓ Hoµng Chi ®óng lµ Kancipra vµ nh vËy tõ ®êi H¸n, gi÷a Trung Quèc, miÒn ®Êt níc ta vµ miÒn Nam Ên ®· cã quan hÖ giao lu kinh tÕ - v¨n hãa. Hµnh tr×nh theo con ®êng giao th«ng biÓn, ®îc ghi chÐp trong TiÒn H¸n th, chØ lµ khëi ®Çu cña viÖc kiÕn lËp nh÷ng mèi quan hÖ thêng xuyªn vµ ngµy cµng chÆt chÏ gi÷a Trung Quèc, miÒn ®Êt níc ta víi c¸c níc miÒn Ên §é D¬ng, ®îc ph¸t triÓn m¹nh trong nh÷ng thÕ kû sau... * Chó thÝch (3) Sö ký, q.30; TiÒn H¸n th. q.24. Thùc hãa chÝ (5) Kª Hµm, Nam ph¬ng th¶o méc tr¹ng; s¬ häc ký, q.28 dÉn DÞ vËt chØ nãi quÊt quan ¨n l¬ng 300 th¹ch lóa (8) TiÒn H¸n th, q.28 (12) TiÒn H¸n th, q.28 h¹, tr.36 (13) TiÒn H¸n th, q.28 h¹, tr.37 (14) Xem G. CoedÌs. Histoire ancienne des pays hindouisÐs d'Extrªme Orient, Hµ Néi. 1944 (15) §»ng - ®iÒn phong - b¸t, §«ng T©y giao thiÖp sö chi nghiªn cøu, Thiªn Nam H¶i; G.Ferand, Le K'ouen louen et les navigation interocÐnaniques dans les mers du sud, Paris, 1919. |
Thêi sù
§êi sèng chÝnh trÞ
Kinh tÕ - X· héi
V¨n hãa - Khoa häc - Gi¸o dôc
§Çu trang